بررسي و مقايسه فيتوشيميايي برخي جمعيت‌هاي شيرين‌بيان (Glycyrrhiza glabra L.) بومي ايران در شرايط مرزعه

شيرين‌بيان گياهي است علفي و چند ساله  از تيره پروانه‌آساها كه خواص دارويي متعددي از جمله  آنتي‌اكسيداني، ضد ميكروبي، ضد ويروس، ضد التهاب و ضد انعقاد دارد. شيرين بيان يكي از گياهان مهم و استراتژيك در ايران است و ايران يكي از كشورهاي عمده صادر كننده ريشه آن محسوب مي شود. در اين پژوهش، تنوع صفات فيتوشيميايي ريزوم در برخي جمعيت‌هاي شيرين‌بيان بومي ايران در شرايط مزرعه بررسي شد. ريزوم جمعيت‌هاي مختلف در سال 1398 از مناطق مختلف ايران جمع‌آوري و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 5 تكرار در كلكسيون گياهان دارويي دانشگاه شهيد بهشتي تهران كشت گرديد. صفات مورد بررسي شامل مقدار گليسيريزيك‌اسيد، گلابريدين، ليكوريتجنين، ليكوريتين، رزمارنيك ‌اسيد، روتين، فنل كل، فلاونوئيدكل و فعاليت آنتي‌اكسيداني در ريزوم گياه بودند. بيشترين محتواي گليسيريزك‌اسيد (17/155 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك) و گلابريدين (46/19 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك) به‌ترتيب در جمعيت كازرون و ايلام مشاهده شد. جمعيت ياسوج داراي بيشترين ليكوريتين (32/5 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك) و ليكوريتيجنين (16/12 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك) بود. همبستگي مثبت و معني‌داري بين گلابريدين و ليكوريتين در سطح پنج درصد مشاهده شد، ولي با IC50 داراي همبستگي منفي و معني‌دار در سطح پنج درصد بود. براساس نتايج حاصل از تجزيه خوشه‌اي، 22 جمعيت شيرين‌بيان در پنج گروه اصلي قرار گرفتند. تجزيه به عامل‌ها نشان داد كه چهار عامل اول توانستند 21/69 درصد از كل واريانس را توجيه نمايند. در مجموع، يافته‌هاي اين تحقيق نشان داد كه جمعيت‌هاي مورد بررسي شيرين‌بيان داراي خصوصيات فيتوشيميايي منحصر به‌فردي بودند كه مي‌توان از آن‌ها براي طراحي برنامه‌هاي اصلاحي و نيز صنايع داروسازي استفاده نمود.