نقش شخصيت اخلاقي در مسئوليت از منظر ارسطو و آكوئيناس

نظريۀ مسئوليت اخلاقي ارسطو بعنوان پيشگام نظريۀ اخلاق فضيلت، بدليل توجه ويژه به منشهاي اخلاقي، نگاهي نوين به مسئوليت دارد. آكوئيناس كه از پيروان ارسطوست، با تأكيد بر شخصيت و تمركز بر اعمال عمدي كامل انساني و نقش عنصر تأمل پيشيني دربارۀ عمل، خوانشي نو از مسئوليت اخلاقي ارائه داده است. در نگاه اين‌دو فيلسوف، فاعل اخلاقي، فاعلي است كه داراي فضيلت و رذيلت شخصيت و توانايي انجام عمل عمدي كامل باشد؛ از اينرو، كودكان و حيوانات، چون فاقد چنين ظرفيتها و شخصيت اخلاقي‌يي هستند، موضوع ارزيابيهاي اخلاقي قرار نميگيرند. به‌اعتقاد ارسطو و آكوئيناس، قلمرو فاعلان اخلاقي افزون بر فاعلان شرور و فضيلتمند، شامل فاعلان خويشتندار و غيرخويشتندار نيز ميشود. مقالۀ حاضر با رويكرد توصيفي‌ـ‌تحليلي، به اين مسئله ميپردازد كه از منظر ارسطو و آكوئيناس، عمل فاعل اخلاقي در چه صورتي موضوع ارزيابيهاي اخلاقي قرار ميگيرد؟ بر اساس يافته‌هاي اين مقاله، اعمالي كه موضوع مسئوليت اخلاقي هستند، بايد از روي عمد و در بستر شخصيت اخلاقي فاعل بعنوان محركي غيرتصادفي براي عمل، انجام شوند، حتي اگر ناشي از تأمل و تصميم نباشند، زيرا اعمال ناگهاني نيز بنوعي ناشي از منشها هستند و مصداق بارز اعمالي هستند كه موضوع ارزيابيهاي اخلاقي قرار ميگيرند.