نقد نظريۀ تناسخ و استدلالهاي شهرزوري بر اثبات آن بر اساس مباني ابن‌سينا (با تأكيد بر وجه تاريخي آن)

نظريۀ تناسخ ارواح يكي از قديميترين ديدگاههايي است كه در طول تاريخ فكر بشري، براي تبيين كيفيت پاداش يا عقاب انسانها و چگونگي جاودانگي روح انساني مطرح شده است. شهرزوري از بزرگترين حكماي اشراقي است كه نظريه‌يي منسجم درباب اثبات تناسخ صعودي و نزولي مطرح نموده است. او نخست به نقادي استدلالهاي ابن‌سينا در ابطال نظريۀ تناسخ پرداخته و در ادامه، دلايلي بر اثبات اين نظريه اقامه ميكند. در پژوهش حاضر اثبات ميگرديد كه انتقادات شهرزوري به براهين ابن‌سينا صحيح نيست، زيرا با قابليت داشتن بدن، عقل فعال، نفس را به بدن افاضه مينمايد و براي معطل نماندن نفس از انجام افعال، بايد تقارن زماني و تساوي در تعداد ميان بدن قبلي و جديد نفس موجود باشد. استدلالهاي شهرزوري نيز در اثبات نظريۀ تناسخ، دچار كاستيند، زيرا محذور اجتماع دو نفس در يك بدن، و مقارن نبودن و تساوي نداشتن بدن قبلي نفس با بدن بعدي او، همچنان پابرجاست.