كاربرد نقد تكويني در نقاشي؛ مورد مطالعاتي يك پردۀ نقاشي از هنري ماتيس

نقد تكويني براي نخستين بار در نيمه‌ دوم قرن بيستم و در دهه‌ ۷۰، با ابداع واژه‌ پيشامتن توسط ژان بلمن نوئل، در فرانسه پديدار شد. در اين روش نقد، بجاي پرداختن به اثر يا متن نهايي، فرآيند شكل گيري آن، مورد بررسي قرار ميگيرد. از اينرو، به واسطۀ پيگيري عناصر و مستندات پيشامتني و بررسي روابط ميان آنها با متون پيراموني اعم از پيرامتن، فرامتن و پيش‌متن، علاوه بر شناسايي علل دگرگوني پيشامتنهاي يك متن، فرآيند آفرينش و تكوين آن، بازسازي ميشود. نوشتار حاضر برآن است، با مطالعۀ يك پردۀ نقاشي از ماتيس به مثابه متني تصويري، به تبيين چگونگي كاربرد روش نقد تكويني در نقاشي بپردازد. لذا در اين پژوهش، ضمن ارائۀ الگوي تحليل تكويني در مطالعۀ آثار نقاشي، به اين پرسشها پاسخ داده شد؛ فرآيند آفرينش پردۀ نقاشي پيكره‌ صورتي ماتيس چگونه است؟ كدام عناصر برون‌متني و درون‌متني در فرآيند تكوين آن، اثرگذار بوده‌اند؟ اين مقاله، از منظر هدف، بنيادي و از جهت روش، توصيفي تحليلي است و داده‌هاي آن به شيوۀ اسنادي جمع‌آوري شده است. يافته هاي پژوهش نشان ميدهد؛ ماتيس در تكوين اين تابلو، از طراحي استفاده نموده است. به‌علاوه، پيرامتنهاي اين اثر شامل مدل، كپي برداري از آثار اساتيد برجسته‌ كلاسيك نقاشي، تأثيرپذيري از سزان در توجه به سازماندهي فضايي اثر، تأثير كوبيسم در عدم پرداختن به جزئيات و تمام رخ‌نمايي فيگور، همچنين اثرپذيري از گوگن در استفاده از نمادهاي تصويري و تأثير نگرش نقاشي شرق نسبت به رنگ است.