بازخواني نگاره «روز داوري» از فالنامه تهماسبي با نظر به جايگاه نقل و تخيل در آراي ابن سينا

نقل و تخيل در نظام فكري ابن سينا از جايگاهي ويژه برخوردار هستند. او بر مبناي نقل تعبدي، معاد جسماني را پذيرفت و تقرير عقوبت بدني براي انسان‌ها در روز حشر را از جمله‌ي رموز و اشارات دانست. در باب تخيل نيز، ضمن متمايزنمودن آن از خيال، توفيقِ درك معقولات در پرتو عقل فعال را براي قوه متخيله قائل شد. پيوستار نقل و تخيل در نزد نگارگر نيز، به‌عنوان مدرِكي كه به بازنمايي مضامين ديني همچون روز داوري مي‌پردازد، از جمله مباحث قابل توجه است. از همين‌رو، شناخت قبض مصداقيِ قوه تخيل در حين بسط مفهومي آن از جانب نگارگر در بازنمايي ذات مجسم‌شده‌ي اعمال انسان ها در روز داوري از سويي و رهنموني اشارات قرآني و بيان تمثيلي آيات در اين باب از سويي ديگر، هدف پژوهش حاضر است با محوريت اين سوال كه نگارگر در بازنمايي محسوس از مفاهيمي معقول در بستر موضوعيِ روز حشر چه رهيافتي را در مواجهه با نقل و تخيل اتخاذ كرده است؟ در اين راستا، با روش توصيفي تحليلي نگاره‌ي روز داوري كه از عصر صفوي در كتاب فالنامه برجاي ‌مانده است با محوريت آراءِ ابن سينا در باب نقل و تخيل مورد بررسي قرار گرفت. گردآوري اطلاعات نيز با استفاده از منابع كتابخانه‌اي انجام پذيرفت و ماحصل مطالعات بر رويكرد نقلي نگارگر در بازخواني وقايع روز حشر بر مبناي اشارات قرآني و تفاسير شيعي، بازنمايي صورت هاي قدسي و ظلماني در قالب اشارات ضمني و صريح و جانمايي پيكره‌هاي معصومين و گنهكاران با ارجاع به مراتب حقيقي آنها در پيشگاه الهي منتج گرديد. اين مقاله مستخرج از كلاس درسي دوره دكتري با عنوان نظريه و نقد در مطالعه ي هنرهاي اسلامي معاصر مي باشد كه توسط استاد شهريار شكر پور در دانشگاه هنراسلامي تبريز انجام گرفته است.