بررسي تطبيقي منسوجات آل‌بويه و روم شرقي (بيزانس) (مطالعه موردي: نمادهاي قدرت سياسي و مذهب)

شواهد تاريخي و همچنين نمونه منسوجات برجاي مانده از تمدن بيزانس شكي در زمينه تأثير هنر نساجي ايراني بر بيزانس بجاي نمي‌گذارد. اما غالب پژوهش‌ها اين تأثيرپذيري را در رابطه با هنر ساساني مورد بررسي قرار داده‌اند، در حاليكه دوران آل‌بويه شاهد نوزايي هنر ايراني اسلامي به ويژه در منسوجات است و تبادلات فراوان بيزانس و ايران اسلامي، مطالعه تطبيقي نقوش و مضامين منسوجات آل‌بويه و بيزانس را ناگزير مي‌سازد. از اينرو پژوهش حاضر با هدف واكاوي تأثير هنر آل بويه بر منسوجات مذهبي و درباري بيزانس قصد دارد تا ابعاد بصري و مفهومي اين موضوع را مورد بررسي قرار دهد. روش پژوهش مقاله حاضر تاريخي و توصيفي تحليلي و با رويكرد مطالعه تطبيقي نقوش منسوجات دو تمدن از منظر نقش و تركيب‌بندي است. داده‌ها، از طريق منابع كتابخانه‌اي و شواهد منسوجات به شيوه هدفمند و با استفاده از نمونه‌هاي بر جاي مانده در موزه ها انجام شده است. نتايج پژوهش نشانگر تأثير نقوش منسوجات آل بويه بر منسوجات روم شرقي است. اين تأثيرپذيري در قالب كپي برداري مستقيم اين نقوش و يا تركيب آنها با نقوش مسيحي ديده مي‌شود. نقوش مشتركي چون عقاب، عقاب دوسر، شير، فيل، گريفين، گيلگمش، اسب و سواركار، با وجود جداشدن از بستر معنايي خود در هنر بيزانس در قالب نمادهاي نمايشگر قدرت امپراتوري بكار برده شده‌اند و در برخي موارد، نقوشي همچون درخت زندگي، عقاب دوسر، طاووس، فيل، اسب و سواركار با اينكه ريشه در مضامين اساطيري و نمادهاي ايران باستان دارند؛ به نمادهايي مرتبط با آيين مسيحيت و القاگر مفاهيم آن بدل شده‌اند.