تحليل فلسفي-تفسيري نقش توبه اخروي در نجات از خلود عذاب دوزخيان

دقت در آيات و روايات نشان مي‌دهد كه گرچه در مقاطعي از عوالم بعد از مرگ، راه توبه اجمالا بسته مي‌شود؛ اما در ساير مراحل آخرت، اين باب رحمت خداوند همچنان باز است؛ و انسانهاي گرفتار عذاب مي‌توانند توبه حقيقي كنند؛ بلكه خداوند با رحمت واسعه‌اش تمهيداتي را در عوالم بعد از مرگ فراهم مي‌كند تا انسانهاي مجرمي كه در دنيا مؤمن نگشته‌اند آگاهانه و مختارانه توبه كرده و مؤمن شوند و از اين طريق، حتي از خلود عذاب جهنم رهايي يابند؛ از جمله آياتي كه بر جواز يا وقوع توبه در نشآت بعد از مرگ دلالت دارند آيات 85 تا87 سوره مريم و نيز آيات 22 تا 24 سوره فرقان است؛ و از جمله آياتي كه بر انقطاع عذاب و رفع خلود عذاب دلالت دارند آياتي است كه دلالت دارند كيفر اعمال ناشايست مجرمان در قيامت، عينا همان گناه عملي يا اعتقادي آنها است كه در دنيا انجام شده است؛ چون لازمة يگانگي گناه و كيفر اين است كه با توبه و اعراض از اين گناه عملي يا اعتقادي، عذاب نيز كه عين گناه است برداشته مي‌شود. .