تبيين عوامل مؤثر بر محاكات با تأكيد بر ديدگاه ملاصدرا

محاكات از دوران يونان باستان تا كنون مورد توجه فلاسفه بوده و از ميان فيلسوفان اسلامي، ملاصدرا نيز به مسئله محاكات و نسبت آن با قوه متخيله پرداخته است. اين قوه، ادراكات كلي قوه عاقله را به امور جزئي تبديل و تحت تاثير عوامل مختلف به محاكات صور مي‌پردازد. در اين پژوهش با بررسي اسناد و به شيوه توصيفي-تحليلي به چيستي و تبيين عوامل و زمينه‌هاي موثر بر قوه متخيله در ديدگاه ملاصدرا پرداخته شده است. يافته‌هاي پژوهش آن است كه محاكات، تحت تأثير عواملي چون، تعديل قواي نفس؛ ضعف و قوت نفس؛ مزاج و تغذيه است؛ اين عوامل در نسبت باهم و درهم تنيده هستند. به اين معنا ‌كه تغذيه، داراي نسبت خاصي با بدن است و بدن با نفس متحد است؛ براساس اين اصل كلي‌ كه «حكم يكي از متحدين به ديگري سرايت مي‌كند»، پس تغذيه، داراي نسبت خاصي با نفس است؛ از يك طرف، نفس در پيدايش مزاج، مؤثر است و از سويي ديگر، تغذيه در پيدايش مزاج، مؤثر است و مزاج نيز در پيدايش، تقويت و تضعيف كيفيّات نفساني اثرگذار است. لذا، اعتدال در كيفيات نفساني، نقش ويژه‌اي در سلامت روح و جسم و به تَبَع آن تعادل مزاج دارد و تمام قوا و افعال نفس را تحت تأثير قرار مي‌دهد و مزاج و اعتدال آن، بر كيفيت، قوّت و ضعف نفس و محاكات آن مؤثر است.