تحليل بي هنجاري‌هاي يونسفري در زمين‌لرزه‌ها با استفاده از شاخص ميانگين و تبديل فوريه زمان كوتاه

پديده زمين‌لرزه هرساله در جهان و مخصوصاً كشور لرزه‌خيزي چون ايران، زيان‌هاي جاني و مالي هنگفتي به بار مي‌‌آورد و پيش‌بيني زمين‌لرزه به يكي از چالش‌هاي بزرگ دانشمندان در دهه‌هاي اخير تبديل شده است. از جمله اين پيش‌نشانگرها مي‌توان به وقوع بي‌هنجاري در پارامترهاي يونسفري قبل از زمين‌لرزه اشاره نمود. پارامتر مورد بررسي در اين تحقيق محتواي الكترون كلي (TEC) است و مناطق مطالعاتي براي بررسي، زمين‌لرزه دوگانه اهر- ورزقان با بزرگاي 6.5 و زمين‌لرزه سرپل ذهاب با بزرگاي 6.3 است. در زمين‌لرزه اهر- ورزقان از مشاهدات شش ايستگاه GPS و در زمين‌لرزه سرپل ذهاب از مشاهدات پنج ايستگاه GPS شبكه جهاني IGS، به منظور محاسبه مقدار محتواي الكترون كلي (TEC) يونسفر استفاده شده است. تبديل فوريه زمان كوتاه (STFT) و پارامترهاي آماري ميانگين و انحراف معيار براي كشف بي‌هنجاري‌هاي موجود در سري زماني يونسفر به‌كار گرفته شده‌اند. همچنين تغييرات شاخص‌هاي ژئومغناطيسي  و آب و هوايي KP، Dst، F10.7، Vsw (سرعت پلاسما)، Ey (ميدان مغناطيسي) و IMFBz (ميدان مغناطيسي بين سياره‌اي) براي اطلاع از شرايط روزهاي قبل از وقوع زمين‌لرزه مورد بررسي و آناليز قرار گرفته‌اند. نتايج نشان مي‌دهد كه براي زمين‌لرزه اهر- ورزقان، بي‌هنجاري‌هايي در11، 12، 13 و نيز 5 روز قبل از زمين‌لرزه وجود دارد. اما براي زمين‌لرزه سرپل ذهاب، در 6، 7، 13 و 21 روز قبل از زمين‌لرزه، بي‌هنجاري‌هايي قابل مشاهده است. آناليزهاي انجام گرفته در اين مقاله نشان مي‌دهد كه در صورت بررسي كليه پارامترهاي ژئومغناطيسي و آب و هوائي قبل از وقوع زمين‌لرزه، مي‌توان با آناليز سري زماني يونسفر با روش STFT، بي‌هنجاري‌هاي موجود را به صورت مستقيم مشاهده نمود. توجه به اين نكته ضروري است كه در روزهايي كه شرايط ژئومغاطيسي و آب و هوايي آرامي حاكم نيست، نمي‌توان تنها وقوع زمين‌لرزه را علت بي‌هنجاري‌هاي كشف شده در سري زماني يونسفر، دانست.