شب‎پره گزنده بلوط، گزارش جديد براي ذخيره‎گاه بلوط سرسختي استان مركزي

سابقه و هدف: عوامل خسارت‎زاي غيرزنده مانند كاهش بارندگي مي‏تواند باعث افزايش طغيان آفات و بيماري‎ها و كاهش رشد درختان شود. مطالعه پيرامون شناسايي عوامل خشكيدگي‎ها در جنگل‎ها ضروري به نظر مي‎رسد. از‌اين‌رو، پايش تطبيقي همراه با ارائه اطلاعات در‌ مورد سطوح جمعيت آفات، در بهبود تصميمات مديريتي نقش مهمي دارد و مي‌تواند در شناسايي مناطق پرخطر شيوع آفات و بيماري‎ها براي تمركز تلاش‎هاي مديريتي آينده مورد استفاده قرار گيرد. اولين گام اساسي در ايجاد برنامه صحيح مديريت، شناسايي دقيق گونه آفت است. بنابراين، هدف از اين بررسي، شناسايي و معرفي دقيق گونه برگ‌خوار بلوط در ذخيره‎ گاه جنگلي بلوط سرسختي استان مركزي است. پروانه گزنده بلوطPorthesia melania Stgr. (Lepidoptera: Lymantriidae) ، يكي از آفات مهم درختان بلوط در ايران است. در اين بررسي، وقوع P. melania در ذخيره‌گاه جنگلي سرسختي استان مركزي براي اولين بار گزارش شد.مواد و روش‌ها: ذخيره‌گاه جنگلي سرسختي حدود 200 هكتار مي‏باشد كه در 10 كيلومتري شهرستان شازند استان مركزي واقع شده است. در اين تحقيق، براي اولين بار طي سال‌هاي 1401-1398 بررسي و پايش منظم اين منطقه انجام شد. در نمونه‌برداري از روش Zobeiri استفاده شد، به‌طوري‌كه 10 مسير روي نقشه ذخيره‎گاه ترسيم شد. انتخاب محل نمونه‎برداري اول به‌صورت تصادفي و ساير نقاط نمونه‎برداري به‌صورت سيستماتيك تعيين شدند. از ميان 10 خط، 4 خط انتخاب و از هر خط حداقل 10 درخت نمونه‏برداري شد. تعيين ميزان خسارت شب‎پره گزنده بلوط بر اساس مشاهدات ميزان خسارت روي هر درخت و ميانگين‎گيري انجام شد. شاخص خسارت بين صفر (بدون خسارت) تا 5 (حداكثر خسارت) در نظر گرفته شد.نتايج و يافته‎ها: اين آفت در سال 1399-1401 در ذخيره‎گاه بلوط استان مركزي مشاهده و گزارش شد. از نيمه دوم فروردين با گرم شدن هوا در اين منطقه، لاروهاي زمستان‎گذران (لاروهاي سن سوم) فعال شده و از جوانه‎ها و برگ‌هاي جوان تغذيه مي‎كنند. در اين زمان (در اوايل بهار) خسارت آفت بيشتر است، زيرا درختان برگ كمي دارند و لاروهاي آفت به‌دليل زمستان‌گذراني، گرسنه هستند و در سنين بالاتر (سنين 4 و 5) نيز تغذيه بيشتري دارند. حشرات كامل در خردادماه ظاهر مي‎شوند. بعد از جفت‌گيري، پروانه ماده، تخم‎هاي خود را ترجيحاً در سطح رويي برگ قرار مي‎دهد و روي تخم‎ها را با موهاي انتهاي شكم مي‎پوشاند. بعد از تفريخ تخم، لاروهاي جوان از پارانشيم برگ تغذيه مي‎كنند. لاروهاي سن سوم (به‌ندرت سن چهارم) تا اواسط فروردين سال بعد زمستان‎گذراني مي‌كنند و غيرفعال هستند. در تابستان، لاروهاي سن اول تا سوم فعال هستند و معمولاً فقط از پارانشيم فوقاني برگ تغذيه مي‌كنند، بنابراين خسارت در اين زمان، كمتر به نظر‎ مي‎رسد.نتيجه‎گيري: شب‎پره گزنده بلوط در صورت شدت آلودگي زياد درختان بلوط، مي‏تواند خسارت‌هاي زيادي را ايجاد كند. در اثر فعاليت برگ‌خواري شب‌پره گزنده بلوط، درختان عاري از برگ شده، با از بين رفتن منابع تأمين‎كننده انرژي، درختان به‌تدريج ضعيف شده و مستعد حمله آفات چوب‌خوار و پوست‌خوار مي‌شوند. اين آفت هر چند سال يك‌بار حالت طغياني پيدا مي‌كند و قابليت خسارت‌زايي زيادي دارد. بهترين روش براي مديريت آفت، جمع‎آوري لانه‎هاي لاروي در اواخر پاييز و اوايل بهار (قبل از خروج لاروها از پناهگاه زمستانه) از روي درختان آلوده است.