مناسبات راهبردي شاهان صفوي با مقامات روحاني و بازتاب آن در عرصه نظامي

در دوره صفوي دو عصر متفاوت را مي‌توان بازشناخت. عصر اول از ابتدا تا عهدنامه صلح زهاب و عصر دوم از عهدنامه صلح زهاب تا سقوط اصفهان به دست افغان‌ها را در بر دارد. در عصر اول، شاهان صفوي گرايش‌هاي جنگاوري بروز دادند؛ اما در عصر دوم، شاهان صفوي آشكارا گرايش‌هاي شرعي نشان دادند و مقامات روحاني در صدر ساختار مذهبي جاي گرفتند. پرسش اين است كه گرايش‌هاي شرعي و روابط نزديك شاهان صفوي با مقامات روحاني چگونه ساير وظايف بخصوص وظايف نظامي آنان را تحت تأثير قرار داد؟ نتايج پژوهش حاكي از آن است كه شاهان صفوي در پي صلح زهاب با عثماني (1049ق)، به دربارنشيني و مجالست با روحانيون و علما، آشكارا به شريعت روي آوردند. نتيجه رويكرد تازه ،مشروعيت شاهان و دربار نزد بخش مذهبي جامعه بود. اما اين رويه شاه را از تعادل خارج كرد و عمل نظامي شاه را به شدت كاهش داد. در نتيجه شاهان از وظايف نظامي، سياسي و كشورداري غفلت نمودند؛ ارتش رها شد، از شمار نفرات آن به شدت كاسته و مشق نظامي به فراموشي سپرده شد. اين رويه به مدت چند دهه تداوم داشت و يكي از دلايل سقوط صفويه بود.