تبيين نقش رويكردهاي نوگرايانه بر سير تحول ميادين شهري از منظر مولفه هاي عيني، كالبدي و عملكردي در ايران و ازبكستان در دوره قاجار و پهلوي‌اول

بيان‌ مسئله: شهرسازي دوران قاجار، نقطه گسست گذشته ‌سنتي با آينده مدرن ايران است و زمينه پيدايش تفكر دو‌ دهه پهلوي‌‌ اول را فراهم مي‌سازد. همچنين در اين دوران، در ازبكستان نيز تحولات ‌‌متعددي تحت فرآيندهاي مدرنيزاسيون شوروي سابق صورت ‌مي‌گيرند. از اين‌رو، به نظر مي‌رسد تحولات شكل‌گرفته در ميادين ايران و ازبكستان در اين ادوار، داراي شباهت‌ها و تفاوت‌هايي باشند.هدف: هدف از پژوهش حاضر تبيين نقش جريان‌هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي نوگراي حاكم بر اين جوامع و نحوه تاثيرگذاري آن‌ها بر تحولات ميادين‌‌شهري ايران و ازبكستان در دوره قاجار‌ و ‌پهلوي‌اول مي‌باشد تا به اين سوالات پاسخ داده‌ شود: آيا جريان‌هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي نو‌گرا در كشور‌هاي ايران و ازبكستان بر سير تحول ميادين شهري در اين دو كشور تاثير‌گذار بوده‌اند؟ تحولات شهرسازي ايران و ازبكستان در دوره قاجار و پهلوي‌‌اول داراي چه ساختار، ماهيت و وجه‌هاي تفاوت و شباهتي بوده‌اند؟روش: اين پژوهش به صورت تاريخي-تطبيقي و با رويكردي كيفي به كمك مطالعات ‌اسنادي صورت‌گرفته ‌‌است كه از روش‌‌تحقيق‌ تاريخي-تفسيري در بخش گردآوري مباني ‌نظري‌ تاريخي و روش‌تحقيق توصيفي-تحليلي در زمينه تحليل و مقايسه تحولات‌ شهرسازي طراحي ميادين ‌شهري ايران و ازبكستان استفاده شده‌‌است. جامعه‌آماري شامل تمام ميدان‌هايي مي‌باشد كه در دوره قاجار و پهلوي‌اول تحت‌تاثير انديشه‌هاي نوگرايانه دستخوش تغييرات كالبدي و عملكردي شدند و جامعه‌نمونه شامل آن تعداد از ميدان‌هايي مي‌باشد كه در بازه‌زماني مشابه قرار‌داشته‌اند و از نظر سير تحولات كالبدي، عملكردي و عيني داراي شباهت‌هايي مي‌باشند.يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهند كه مولفه‌هاي نوگرايانه در هر سه بعد عيني، كالبدي و عملكردي در دو كشور به صورت هم‌سان تجلي يافته‌اند و ظهور مولفه‌هاي عملكردي، نسبت به دو مولفه ديگر شاخص‌تر بوده است.نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از پژوهش نشان مي‌دهند كه در هر دو كشور طراحي ميدان‌ به شيوه‌هاي نوين با مولفه‌هايي نظير اختلاط عملكردي كاربري‌هاي اطراف ميدان، برون‌گرايي‌كالبدي، شفافيت‌‌‌بصري و ساختن ساختمان‌ها به سبك ‌نئوكلاسيك ‌به‌طور مشابه ظهور پيدا‌‌كرده‌است.