تلفيق و توسعه QFD فازي در ارزيابي و انتخاب راهكارهاي توسعه سوخت‌هاي زيستي

مقدمه و هدف: در راستاي دستيابي به اهداف توسعه پايدار و نيز كاهش وابستگي به سوخت‌هاي فسيلي، سوخت‌هاي زيستي به‌عنوان جايگزيني پايدار و طرف‌دار محيط‌زيست مطرح هستند. صنعت سوخت‌هاي زيستي مي‌تواند با تنوع‌بخشي به منابع انرژي، امنيت انرژي را افزايش داده و وابستگي به واردات سوخت‌هاي فسيلي را كاهش دهد؛ اما ارزيابي و انتخاب بهترين راهكارهاي توسعه آن، نيازمند به‌كارگيري روش‌هاي مناسبي است. روش‌ها: اين پژوهش از نظر هدف، كاربردي است و به دليل اينكه به شناسايي و رتبه‌بندي چالش‌ها، راهبردها و راهكارهاي توسعه سوخت‌هاي زيستي مي‌پردازد، مي‌توان آن را پژوهش توصيفي ـ پيمايشي محسوب كرد. در اين مقاله، از توسعه و تلفيق روش گسترش كاركرد كيفيت، براي ارزيابي و انتخاب راهكارهاي توسعه سوخت‌هاي زيستي استفاده شده است. بر همين مبنا، با مرور چارچوب نظري و بررسي نظرات خبرگان طي روش دلفي فازي، چالش‌ها و راهبردهاي توسعه سوخت‌هاي زيستي و نيز راهكارهاي اجرايي آن شناسايي شدند. سپس، با استفاده از يك QFD فازي و دومرحله‌اي، درجه اهميت استراتژي‌ها در مقابل چالش‌ها و وزن راهكارها در مقابل استراتژي‌ها ارزيابي شد و در مرحله آخر با تلفيق و توسعه  QFDبا روش تاپسيس، به رتبه‌بندي راهكارهاي توسعه سوخت‌هاي زيستي پرداخته شد.يافته‌ها: با بررسي سيستماتيك چارچوب نظري، مهم‌ترين چالش‌ ها و موانع توسعه پايدار سوخت‌هاي زيستي شناسايي و در 4 بعد چالش‌هاي اقتصادي، فني، زيست‌محيطي،  اجتماعي و سياسي طبقه‌بندي شدند. 20 چالش استخراج شده از چارچوب نظري با استفاده از روش دلفي فازي و تجميع نظر كارشناسان، غربالگري و به 13 چالش تقليل داده شد. در مرحله بعد، خبرگان پژوهش، بهترين و بدترين چالش را انتخاب و اهميت ساير چالش‌ ها را با آنها مقايسه نمودند. پس از تجميع نظرات و فرموله نمودن معادله رياضي غيرخطي و حل آن توسط نرم‌ افزار لينگو، وزن چالش ‌ها محاسبه شد. بر مبناي وزن‌هاي حاصل از اجراي روش بهترين بدترين (BWM)، تأمين ناپايدار مواد اوليه و انرژي و نيز فقدان نوآوري ‌ها و تكنولوژي ‌هاي به‌صرفه به ترتيب مهم‌ترين و كم اهميت‌ترين چالش‌هاي شناسايي شده بودند. استراتژي‌ هاي مقابله با چالش ‌هاي توسعه سوخت ‌هاي زيستي در فاز اول روش گسترش كاركرد كيفيت، تعيين وزن گرديدند. بر اين اساس و طبق نظر خبرگان پژوهش، راهبردهاي تحقيق و توسعه برنامه‌هاي بهبود فرايند توليد سوخت‌هاي زيستي و تحقيق و توسعه فناوري‌هاي جديد و پيشرفته براي توليد سوخت‌هاي زيستي به‌عنوان مهم‌ترين استراتژي توسعه سوخت‌هاي زيستي شناخته شدند. در مرحله پاياني و در فاز دوم QFD، 10 راهكار اجرايي توسعه سوخت‌هاي زيستي، در مقابل راهبردهاي اولويت‌بندي شده، مورد ارزيابي و رتبه‌بندي قرار گرفتند و سه راهكار اصلي داراي اولويت عبارت بودند از: ايجاد و ارتقاي استانداردها، حمايت از توليدكنندگان پايدار و حفاظت از تنوع زيستي.نتيجه‌گيري: سوخت‌هاي زيستي نقش مهمي در آينده ايفا مي‌كنند، اما در توليد اين انرژي‌هاي تجديدپذير چالش‌هايي هم وجود دارد. تأمين ناپايدار مواد اوليه و انرژي از مهم‌ترين چالش‌هاي يافت شده در اين مطالعه است. راهكارهاي اجرايي اين مطالعه نيز نقش مؤثري در توليد سوخت‌ هاي زيستي ايفا مي‌ كنند. به‌طور كلي، ارتقاي پايداري زيست‌محيطي شامل اقداماتي است كه به افزايش استفاده از منابع تجديدپذير، كاهش استفاده از منابع غيرقابل‌تجديد، ارتقا استفاده از سوخت‌هاي زيستي، بهبود كارايي انرژي و مديريت مؤثر پسماند و پساب‌هاي صنعتي متمركز مي‌شود.