تحليل روند تغييرات بلندمدت شاخص تراكم بارش (PCI) روزانه به عنوان شاخصي از تغيير اقليم در حوضه آبريز خليج فارس و درياي عمان

زمينه و هدف: حوضه آبريز خليج فارس و درياي عمان به دليل موقعيت خاص جغرافيايي- اقليمي و قرارگرفتن در پهنه خشك و نيمه خشك كره زمين، در مواجه با ناهنجاري هاي اقليمي به شدت آسيب‌پذير است به طوري كه يكي از مهمترين عناصر اقليمي آن يعني بارش، تغيير پذيري شديدي از خود نشان مي‌دهد. به طوريكه در جايي سبب بروز خشكسالي‌هاي ممتد و در مكان ديگر مسبب سيل و طغيان رودخانه‌ها مي‌شود. لذا لزوم بررسي و پيش بيني تغييرات اقليمي در اين حوضه آبريز، جهت كاهش خطرات و زيان‌هاي احتمالي در سطوح مختلف اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي از اهميت خاصي برخوردار است. روش پژوهش: در اين پژوهش از داده هاي بارش روزانه 47 ايستگاه هواشناسي براي يك بازه زماني 30 ساله (2022-1993) كه از سازمان هواشناسي ايران دريافت شد، استفاده گرديد. بعد از اخذ داده‌ها و تشكيل بانك اطلاعاتي آنها، شاخص تراكم بارش (PCI) روزانه براي تمامي ايستگاه‌هاي مورد مطالعه محاسبه شد. مقدار شاخص تراكم بارش (PCI) روزانه عددي در بازه صفر و يك است. هر چقدر مقدار شاخص تراكم بارش (PCI) به عدد يك نزديك‌تر باشد نشان دهنده تمركز مقدار زياد بارندگي در تعداد روزهاي محدود است كه احتمال وقوع سيل و بارندگي‌هاي شديد در اين مناطق بيشتر مي‌شود. در نهايت با استفاده از تخمين‌گر شيب سن روند تغييرات بلندمدت آنها مورد تحليل قرار گرفتند. يافته‌ها: ميانگين بلندمدت مقادير شاخص تراكم بارش (PCI) روزانه براي حوضه آبريز خليج فارس و درياي عمان نشان از بالا بودن اين شاخص در حوضه آبريز مورد مطالعه دارد. بالاترين مقادير اين شاخص متعلق به نوار ساحلي جنوب تا جنوب شرق از بوشهر تا چابهار و پايين‌ترين آن نيز در غرب و جنوب غرب حوضه آبريز از آبادان تا پيرانشهر مشاهده مي‌شود. نتايج تحليل روند اين شاخص نشان داد كه كل حوضه آبريز به استثناي چند ايستگاه محدود (بروجن، جاسك و مسجد سليمان) كه روند آنها منفي مي‌باشد بقيه ايستگاه‌هاي واقع در حوضه آبريز تحت سيطره روندهاي افزايشي بوده‌اند. لذا شيب روند تغييرات افزايشي حاكي از تمركز بارش‌ها در تعداد روزهاي بارشي كمتر است است كه اين مي‌تواند باعث افزايش روزهاي همراه با بارش‌هاي سنگين و سيل آسا در اين حوضه آبريز باشد. نتايج: نتايج تحليل روند اين شاخص نشان داد كه بيشتر مساحت حوضه آبريز مورد مطالعه داراي روند افزايشي بوده‌اند يعني بارش‌ها در تعداد روزهاي بارشي كمتري تمركز پيدا كرده‌اند. اين روند افزايشي كه مي‌تواند ناشي از افزايش خشكسالي‌ها در اين حوضه آبريز باشد مي‌تواند وقوع بارش‌هاي سيل‌آسا را در داخل اين حوضه آبريز تشديد كند. لذا تغييرات اين شاخص در زير حوضه‌هاي بندرعباس-سديج، بلوچستان جنوبي، كارون