ارزيابي كارايي شاخص‌هاي مبتني بر سنجش از دور(VCI، TCI، VHI) به منظور پايش سطح خشكسالي در جنوب استان كرمان

زمينه و هدف: خشكسالي يكي از پديده‌هاي طبيعي است كه در اثر كاهش بارش به وجود آمده و باعث كاهش پوشش گياهي و افزايش گرد و غبار مي‌شود. روش رايج پايش خشكسالي مبتني بر داده‌هاي مشاهداتي از ايستگاه‌هاي هواشناسي است و يك شاخص خشكسالي را محاسبه مي‌كند. اطلاع از ميزان و شدت خشكسالي در يك منطقه و برنامه‌ريزي جهت كاهش اثرات آن يكي از مهمترين اصول مديريت در برنامه‌ريزي منطقه‌اي، مبارزه با خشكسالي است. پايش و مديريت خشكسالي در يك منطقه با استفاده از داده‌هاي سنجش از دور و تصاوير ماهواره‌اي به عنوان يك ابزار مناسب در پايش زماني و مكاني خشكسالي كشاورزي همواره مورد توجه مديران منطقه‌اي بوده است. روش پژوهش: در اين پژوهش بررسي كارآيي داده‌هاي سنجش از دور و تصاوير ماهواره‌اي در پهنه‌بندي خشكسالي كشاورزي در سال‌هاي2001 تا 2022 در حوزه آبخيز جنوب استان كرمان مورد بررسي قرار مي‌گيرد. براي اين منظور سه شاخص وضعيت پوشش گياهي(VCI)، شاخص وضعيت دمايي(TCI) و شاخص سلامت پوشش گياهي (VHI)از روي تصاوير ماهواره‌اي موديس و TerraClimate براي ماه ‌هاي دوره رشد از سنجش از دور بر اساس وضعيت پوشش گياهي از اول مارس تا آخر آگوست (2022-2001 ) استخراج و نتايج حاصل از اين شاخص‌ها با مقادير شاخص بارش استاندارد(SPI) ، در سري‌هاي زماني يك،سه،شش، نه، دوازده، بيست و چهار و چهل و هشت ماهه مقايسه گرديد. در اين تحقيق از روش همبستگي بين ايستگاه‌ها براي بازسازي آمار ايستگاه‌هاي ناقص استفاده گرديد وايستگاه‌هايي كه بيشترين همبستگي را با ايستگاه ناقص داشت براي بازسازي مورد استفاده قرار گرفت. سپس بعد از مرتب نمودن داده‌ها ، اطلاعات بازسازي شده بعنوان ورودي به نرم‌افزار SPIGenerator وارد و مقاير SPI سري‌هاي زماني 1، 3، 6، 9، 12، 24 و 48 ماه براي ايستگاه‌هاي منتخب حاصل گرديد. يافته ها: در اين مقاله نتايج حاصل ازمحاسبه شاخص SPI در سري‌هاي زماني مختلف بر اساس متوسط داده‌هاي ايستگاه‌هاي موجود وداده‌هاي سنجش ازدور مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرارگرفت. بدين منظور مقاديرحاصل ازتمامي شاخص‌هاي مبتني برتصاوير ماهواره‌اي شامل (VCI ، VHI، TCI)استخراج واقدام به مقايسه وبررسي ضريب همبستگي آنها باشاخص زمينيSPI در سري‌هاي زماني‌هاي زماني 1، 3، 6، 9، 12، 24 و 48 گرديد به عبارت ديگر پاسخ شرايط پوشش گياهي منطقه به بارندگي با زمان‌هاي تاخير يك، سه، شش، نه، دوازده، بيست و چهار و چهل و هشت ماهه مورد بررسي قرارگرفت. نتايج اين تحقيق نشان داده كه شاخص VCI همبستگي معني داري در سطح يك درصد با شاخص SPI درهمه سري‌هاي زماني مختلف بجز يك ماهه دارد. شاخص TCI همبستگي معني دار با هيچ يك از سري‌هاي زماني بجز يك ماهه ندارد. شاخص VHI بجز با يك ماهه و سه ماهه و بيست و چهار ماهه همبستگي معني دار در سطح يك درصد با ساير سري هاي زماني دارد. همچنين شاخص‌هاي خشكسالي TCI و VHI و VCI با بارش و رطوبت خاك همبستگي مثبت معني‌داري در سطح يك درصد دارد. نتايج: نتايج كلي از تجزيه‌ و تحليل داده‌هاي موجود نشان داد كه از بين شاخص هاي مورد مطالعه، شاخص VCI در طي فصل رشد بيشترين همبستگي با مقادير SPI در سري‌هاي زماني مختلف را داراست و همبستگي آن در سطح 01/0 معني دار است، لذا به عنوان شاخص ماهواره اي مطلوب جهت پايش خشكسالي كشاورزي در جنوب استان كرمان انتخاب مي گردد. نتايج اين مقاله مبنايي براي درك كامل و بهتر و همچنين ارزيابي شرايط خشكسالي در جنوب استان كرمان را فراهم مي‌كند و مي‌تواند به بهتر مديريت كردن و تأمين منابع آب شرب وكشاورزي و در نتيجه توليدات كشاورزي بيشتر و بهينه‌تر و حفاظت درست از محيط زيست را به سمت كامل‌تر و بهتري هدايت كند.