تحليل و طبقه بندي طرح واره هاي معني شناختي در افعال مركب فارسي: مطالعه‌اي در چارچوب زبانشناسي شناختي

پژوهش حاضر مي‌كوشد تا با اتكاء بر اركان معني شناسي شناختي به تحليل و طبقه بندي طرح واره ها در افعال مركب فارسي بپردازد. مسالۀ اصلي پژوهش حاضر واكاوي سازوكارهاي معنايي و همچنين شيوه هاي مفهوم سازي افعال مركب فارسي در چارچوب معني شناسي شناختي براساس طرحواره‌هاي مطرح در اين رويكرد است. هدف عمده از انجام اين پژوهش تحليل و دسته‌بندي انواع طرحواره‌هاي تصويري –حركتي و حجمي در تبيين ساختار معنايي–مفهومي گزاره‌هاي مركب فارسي است. پژوهش حاضر توصيفي- تحليلي و پيكره مداراست. جمع‌آوري داده‌ها از طريق فرهنگ 8 جلدي سخن و همچنين پايگاه دادگان زبان فارسي صورت گرفته است. پيكرۀ پژوهش 1000 گزارۀ مركب فارسي را در بر مي‌گيرد كه در قالب 20 همكرد رايج زبان فارسي و به ازاي هركدام 50 تركيب فعلي مركب مورد بررسي قرار گرفته و انواع طرحواره‌هاي معنايي مطرح و بازنمايي آن ها براساس مراحل چارچوب نظري صورت مي‌پذيرد. از ميان طرح واره هاي تصويري دو طرحواره‌ي حركتي و حجمي در اين پژوهش بررسي شدند. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه طرحوارۀ حركتي بسامد بيشتري نسبت به طرحواره‌ي حجمي دارد. همچنين در هر دو طرحواره، چهار همكرد بيشترين همكاري در ساخت طرحوارۀ تصويري داشتند كه عبارت بودند از«كردن»،«شدن»،«رفتن»و «دادن». به طوركلي افعالي نظير، شتافتن، گذشتن و فرستادن كه بر حركت دلالت دارند و در بازه‌هاي زماني كوتاه و بلند، بسته به موضوع سخن، استفاده مي‌شوند، نقشي تعيين‌كننده در ساخت طرحواره‌هاي تصويري حركتي دارند.در ساخت طرحواره‌هاي حجمي، افعالي با دلالت بر موضوعاتي چون محتوي چيزي بودن،دردرون (دل)چيزي داشتن،در مكاني محصور بودن و مانند اين ها نقش دارند.