بازنمود هويّت اجتماعي در «خانه سريويليِ» نيما يوشيج

پس ازاستقرارنظام سلطنتي پهلوي،تغييراتي بنيادين درساختارجامعه ايران اتفاق افتادبه گونه‌اي كه تمامي ابعادزيستي، مذهبي وفرهنگي كشوررامتأثر كرد.مظاهرنوين تمدّن غرب،به سرعت جايگزين زندگي سنتّي رايج شدوبازتاب آن درادبيّات عصربه صورت گسترده نموديافت.نيمايوشيج ـپدر شعرنوي فارسي درزمره پيشگاماني است كه سرگشتگي حاصل ازاين دگرگوني‌هارادرسروده‌هاي خودترسيم كرده است.منظومه«خانه سريويلي»به عنوان نخستين شعرروايي بلنداودرقالب آزاد،به دليل ماهيّت اجتماعي ونيزبافت نمايشي ودراماتيك،از برجسته‌ترين نمونه‌هاي شعرمعاصردراين حيطه است كه درحوزه مطالعات نشانه‌شناختي نيزقابل تأمّل است.مايكل ريفاتراز‌شاخص‌ترين نظريه‌پردازان قرن بيستم درشاخه نشانه‌شناسي ودرزمره ساختارگرايان هرمنوتيك است كه باترسيم الگويي جديدبه تبيين ماهيّت و كاركردشعرو گره‌گشايي ازدشواري‌هاي معنايي آن پرداخته است.پژوهش حاضربرآن است تابه شيوه توصيفي ـتحليلي منظومه«خانه سريويلي»نيمارابر اساس مباني نظريه ريفاتربررسي كند.علاوه براين در پي اثبات آن است كه سروده مذكور،محصول بسط خاستگاه «پيشرَوي خزنده تمدّن نوين وچگونگي تسليم جوامع سنّت‌گرادر برابر آن» است.اين خاستگاه ازطريق فرايندهايي همچون منظومه‌هاي توصيفي،تبدّل،انباشت و تعيّن چند عاملي گسترش يافته است. بدين ترتيب مي‌توان دريافت نيما ‌در فرايند« انباشت» در زنجيره نخست يعني« شادماني» به منظور حقيقت‌نمايي بيشتر و اثبات اصالت ارزش‌هاي اجتماعيِ كهن، واژگاني عيني‌تر را برگزيده است. در بخش «منظومه‌هاي توصيفي»، منظومه «سريويليِ شاعر» به دليل داشتن اقمار فلكيِ بيشتر، فراتر از منظومه « شيطان» قرار مي‌گيرد. اين امر مؤيد آن است كه شعر، گرد محور اين شخصيّت به عنوان مظهر جوامع سنتّي و اموري كه بر آن مترتّب است مي‌چرخد و نيما آن را بر شهرنشيني جديد ارجح مي‌داند. به مدد فرآيند «بسط» نيز موضوع انتزاعيِ «يأس و تسليم و آشفتگي ناشي از بحران هويّت اجتماعي» را به سه ايماژ متعيّن تبديل كرده است.