تحليل تأثير بار مالياتي مستقيم بر اقتصاد سايه در ايران: كاربردي از رهيافت متقارن و نامتقارن

در پژوهش حاضر ابتدا اقتصاد سايه با استفاده از روش ميميك[1] محاسبه شد. سپس با استفاده از رهيافت خودرگرسيوني با وقفه‌هاي توزيعي خطي و غيرخطي ضمن تبيين اثر نامتقارن بار مالياتي مستقيم بر اقتصاد سايه، ارتباط درجه دوم آنان نيز در دوره زماني ۱۳۵۹ تا ۱۴۰۰ محاسبه شد. نتايج حاصل از محاسبه اقتصاد سايه بيانگر آن است كه بيشترين و كمترين مقدار حجم اقتصاد سايه به ترتيب مربوط به سال‌هاي ۱۳۸۸ و ۱۳۵۹ با رقم‌هاي 4/22 و 8/1 درصد بوده است. ضمنا رقم ميانگين اندازه اقتصاد سايه برآوردي برابر با ۶/۱۶ درصد است. همچنين روند حركتي بار مالياتي مستقيم نشان مي­دهد كه از روندي نسبتاً نوساني برخوردار بوده است. نتايج برآوردها در بلندمدت نشان مي‎دهد اگرچه افزايش‌ها وكاهش‌ها در بار مالياتي مستقيم، با اثري مثبت (مستقيم) بر اقتصاد سايه همراه است اما از منظر آماري تفاوت معناداري بينشان وجود دارد. بنابراين اثرگذاري نامتقارن بار مالياتي مستقيم بر حجم اقتصاد سايه تأييد شد. قدر مطلق اثرگذاري كاهش‌ها در بار مالياتي مستقيم بزرگتر از اثرگذاري افزايش‌ها در بار مالياتي مستقيم بر اقتصاد سايه است. همچنين بر اساس الگوي سوم پژوهش بار مالياتي مستقيم به‌صورت U شكل معكوس بر اقتصاد سايه اثرگذار است. مقداري از بار مالياتي مستقيم كه ماكزيمم كننده حجم اقتصاد سايه است، ۷۵/۴ درصد حاصل مي‌شود و بيانگر آن است تا قبل از نسبت ۷۵/۴ درصد، افزايش در بار مالياتي مستقيم بر اقتصاد سايه مي‌افزايد و پس از آن اثر معكوس (منفي) بار مالياتي مستقيم بر حجم اقتصاد سايه قابل تصور است. يافته‌هاي ديگر آنكه در هر دو قالب رانت نفتي و ناترازي بودجه دولت با اثري مثبت و درجه باز بودن تجاري با اثري منفي بر اقتصاد سايه همراه است.