بازشناسي هويت جمعي آيين علم ‌برداري در روستاي چشام با تحليل نظام ابرساختار آييني

آيين ‌ها را مي‌توان ظرفي براي بازنمايي حافظه‌ي تاريخي، فرهنگي، اعتقادي جوامع و به‌ طور كلي هويت آن‌ها قلمداد كرد كه واكاوي ساختار و محتواي آن، كليدي براي فهم ابعاد مختلف هويتي جوامع است. در ايران و به‌ويژه در استان خراسان رضوي، آيين‌ها تنوع و و پيچيدگي بسياري دارند؛ به‌ همين دليل پژوهش دربار‌ه‌ي آيين‌ها براي بازشناسي هويت ملي و حفاظت از ميراث فرهنگي ناملموس كشورمان ضروري است. با وجود اين اهميت، خلأ جدي در اين حوزه به‌ويژه در استان خراسان رضوي به ‌چشم مي‌خورد. پژوهش‌هاي موجود نيز به وابستگي آيين‌ها به يكديگر و به‌عبارتي يكپارچگي آيين‌ها در قالب مجموعه‌ها يا ابرساختارهاي آييني بي‌توجه بوده‌اند؛ در حالي كه آيين‌ها هويتي جمعي دارند كه بازشناسي آن جز از طريق تحليل نظام ساختاري حاكم بر ابرساختار آن‌ها امكان‌پذير نيست. با توجه به ضرورت پركردن خلأ موجود، پژوهش پيش‌رو قصد دارد ضمن توصيف و معرفي ابرساختار آيين علم‌برداري چشام در ميان ساير ابرساختارهاي آييني محرم اين منطقه، در مسير رسيدن به هدف بازشناسي هويت جمعي مجموعه‌ي آييني محرم در اين روستا با استفاده از تحليل نظام ساختاري علم‌برداري در چشام گام بردارد؛ بنابراين، اين پژوهش در پي پاسخ به اين سؤال است كه براساس نظام ساختاري مجموعه‌ي آييني محرمِ روستاي چشام با تمركز بر علم‌برداري در اين روستا، چگونه مي‌توان هويت جمعي اين مجموعه‌ي آييني را بازشناسي كرد؟ داده‌هاي پژوهشِ كيفي و مردم‌شناسانه‌ي پيش‌رو با استفاده از روش ميدانيِ مردم‌نگاري و مصاحبه‌ي نيمه‌ساختاريافته گردآوري و با روش تحليل تماتيك بررسي شده است. نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهد هويت آيين علم‌برداري چشام در سه نظام ساختاري كنش آييني و كنش حسي و اجراي روايت قابل بازشناسي است و محور نظام‌بخشي به اين ساختار هويتي، روايت واقعه‌ي عاشوراست.