عنوان مقاله :
تحليل نگارههاي قتل و سوگواري در شاهنامهٔ ايلخاني با تكيه بر نشانهشناسي رولان بارت
پديد آورندگان :
باقريزاده ، فاطمه دانشگاه هنر اصفهان - دانشكدهٔ صنايع دستي , صابر ، زينب دانشگاه هنر اصفهان - دانشكدهٔ صنايع دستي
كليدواژه :
شاهنامۀ ايلخاني , سوگواري , نگارگري , دلالتصريح , دلالتضمني
چكيده فارسي :
شاهنامۀ فردوسي، از جمله آثار ادبي است كه در آن روايات قتل قهرمانان و سوگواري بر آنها بيان شده و در برخي از نسخ مصور آن، نگاره هايي با مضمون سوگواري مصور شده اند. نگارگران شاهنامهٔ ايلخاني كه يكي از شاهكارهاي عصر مغول و مكتب اول تبريز است، بهكرات نگاره هاي قتل و سوگواري را در اين اثر به تصوير كشيده اند. در باب مطالعۀ نگاره هايي با اين مضامين در شاهنامۀ ايلخاني، صرفاً با تكيه بر متن و اشعار شاهنامه درك چندان درستي از نشانه ها و مفاهيم بصري موجود در نگاره ها حاصل نمي شود. لذا در اين پژوهش نگاره هاي قتل و سوگواري در شاهنامۀ ايلخاني براساس نشانه شناسي رولان بارت بررسي شده است و نتايج نشان مي دهد نگاره هاي شاهنامۀ ايلخاني، اين اثر ارزشمند، كه پديدآورندگان آن اهدافي والاتر از صرف خلق يك اثر هنري داشته اند، نه تنها سير آفرينش و تكامل هنر ايراني را به نمايش مي گذارد، بلكه بازتابي از اعتقادات، باورها، جريانات اجتماعي- سياسي و نشانه هايي از ايران در دورۀ مغول است. نگاره هاي انتخابي از اين شاهنامه با مضمون قتل و سوگ، با ديدگاهي متفاوت، براساس «نشانه شناسي رولان بارت» مورد تجزيه و تحليل ساختاري و محتوايي قرار گرفته است. با تشريح و آشكارسازي ارتباط دلالت هاي صريح-ضمني، ميان متن و تصوير، بيان شد كه دلالت صريح نگاره هاي سوگ بر متن اصلي و مكتوب (سروده هاي شاهنامه) دلالت دارد. در بررسي دلالت هاي ضمني، ارتباط سوگ نگاره ها به وضعيت مردم ايران پس از حمله و قتل عام مغول دلالت دارد. در تحليل دلالت ضمني دوم نيز مي توان گفت نگاره هاي قتل و سوگواري در اين شاهنامه با تأكيد وزير وقت، خواجه غياث الدين محمد، به بزرگداشت خاطره قتل پدرش، خواجه فضل الله همداني، دلالت دارد.