مؤلفه‌هاي اجتماعي مؤثر بر رشد و توسعهٔ هنرها بر بنيان نظريهٔ جامعه‌شناسي هنر ابن خلدون

ابن خلدون نخستين انديشمند در تاريخ است كه در بررسي‌هاي تاريخي خود علل و عوامل اجتماعي مؤثر بر شكل‌گيري و توسعۀ هنرها را در ساختاري نظام‌مند مورد بررسي دقيق قرار داده است. با اين همه، پژوهش‌هاي انجام ‌شده با محوريت انديشهٔ وي بيشتر به وجوه تاريخي، فلسفي، اقتصادي و جامعه‌شناختي عام محدود بوده و تحليل‌هاي ابن خلدون در باب هنرها كمتر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با تمركز بر مؤلفه‌هاي اجتماعي مؤثر بر توسعهٔ هنرها در مقدمهٔ كتاب ابن خلدون مي‌كوشد تا روابط ميان عوامل فرهنگي، اقتصادي و سياسي را با شكوفايي هنرها تبيين نمايد و درصدد پاسخ به اين پرسش‌­ها است كه ابن خلدون چه عواملي را بر رشد هنرها در جوامع مؤثر مي‌­داند؟ و چگونه نقش اين عوامل را در شكل‌گيري و توسعهٔ هنرها تحليل و تبيين مي نمايد؟ مطالعهٔ بنيادين حاضر در حوزهٔ جامعه‌شناسي هنر بوده و با روش توصيفي-تحليلي انجام شده و اطلاعات آن از طريق مطالعۀ منابع مكتوب، به‌ ويژه مقدمهٔ كتاب ابن خلدون، گردآوري شده است. تحليل يافته‌ها بر اساس رويكرد تحليل محتواي كيفي انجام گرفته و استنتاج‌ها مبتني بر خوانش جامعه‌شناختي از متن مقدمه است. يافته هاي پژوهش گوياي آن است كه ابن خلدون توسعۀ هنرها را در پيوندي ژرف با عوامل گوناگون اجتماعي مي‌داند و از ديدگاه او همدلي و انسجام اجتماعي، تمركز جمعيت در شهرها، اقتدار و پشتيباني دولت و تربيت فرهنگي مردم از مهم‌ترين پيش‌شرط‌هاي رشد و شكوفايي هنرها در يك جامعه به شمار مي‌آيند. همچنين تأكيد ابن خلدون بر آن است كه هنرها نه ‌تنها بازتابي از تعادل اجتماعي‌اند، بلكه در تثبيت و تقويت اين تعادل نقشي اساسي ايفا مي‌نمايند. افزون بر اين، زيبايي در انديشهٔ ابن خلدون در هر دو سطح فردي و اجتماعي با عقلانيت و خرد پيوند دارد و تنها در جوامعي امكان رشد و تكامل مي‌يابد كه به تعادل و پايداري دست يافته باشند.