تحليل عناصر تصويري نقاشي هاي منتخب از صادق تبريزي با رويكرد نشانه‌ شناسي

مكتب نقاشي سقاخانه جريان هنري بود كه در دهه‌ي 1340 شمسي با استفاده از عناصر شكل از هنر مدرن و برخي از عناصر سنتي - مذهبي و باستاني در ايران شكل گرفت. نقاشان سقاخانه در تلاش بودند كه به آثار خود هويتي قومي-ايراني بدهند. هنرمندان منتسب به اين جنبش ضمن ارج نهادن به عناصر تصويري كهن، آثاري پديد آوردند كه به دنبال تفاوت در هنر خود بودند. پس با استفاده از هنر كهن، ارتباطي ميان هنر مدرن و هنر سنتي برقرار كردند. آن‌چه در بررسي آثار سقاخانه‌اي‌ بيشتر ديده مي‌شود عناصر تصويري-نشانه‌اي هستند كه از مضامين و مباني فكري عميقي ناشي مي‌شوند. در علم نشانه‌شناسي به بررسي انواع نشانه‌ها و قواعد و مباني فكري پرداخته مي‌شود. همچنين در اين علم به تشريح رمزگان نشانه‌شناسي تصويري و نوشتاري در آثار صادق تبريزي با توجه به هم‌سو بودن آثارش با اهداف اين پژوهش مورد بررسي قرار مي‌گيرد. بنابراين اين تحقيق در تلاش است ضمن معرفي و شناسايي آثار اين هنرمند، به وارسي ويژگي‌هاي عناصر تصويري در نقاشي‌هاي ايشان بپردازد و همچنين ساختار و مضامين اين عناصر تصويري را با رويكرد نشانه‌شناختي مورد تشريح قرار دهد. لذا دو سوال اساسي در اين تحقيق مطرح است: عناصر تصويري در آثار صادق تبريزي واجد چه مؤلفه‌هاي بصري است؟ اين عناصر از چه نوع ساختار نشانه‌اي برخوردارند، به عبارتي عملكرد رويكرد نشانه‌شناختي در آثار منتخب چگونه است؟ اين تفحص به شيوه‌ي توصيفي-تحليلي با روش كيفي مي‌باشد و همچنين گردآوري اطلاعات به صورت كتابخانه‌اي و اينترنتي انجام شده است. برآيند پژوهش نشان داد؛ در آثار صادق تبريزي نشانه‌هاي تصويري در شش دسته طبقه‌بندي مي‌شوند. به طور كلي عناصر تصويري بيشتر به صورت نمايه‌اي و نمادين مي‌باشد. بيشترين حجم عناصر تصويري از نوع نمادين-شمايلي بوده و از نشانه فيگوراتيو و انتزاعي ناشبيه‌ساز تشكيل شده است و كمترين نشانه طبيعت‌گرايانه مي‌باشد. در نمونه‌هاي مطالعاتي وجوه اشتراك بين نشانه‌هاي تصويري و نيز تقسيمات نشانه‌شناسي مفاهيم بسيار مشاهده شده است. نقوش نوشتاري، در آثار تبريزي از جايگاه خاصي برخوردار است كه با مضامين ديني و معنوي و با خط ثلث ايراني توأم شده است. از اين نقوش در تمامي آثار مشاهده شده است. نقوش گياهي بيشتر به صورت نمادين و نقوش انساني و جانوري بيشتر به صورت شمايلي قابل رويت است.