نقد كهن الگويي عناصر كيهاني در مصور سازي فالنامه دوره صفوي مرتبط با سرنوشت انسان

از ديرباز، حركت اجرام آسماني و آنچه كه در آسمان اتفاق مي‌افتاد براي آدمي حيرت‌آور و سوال برانگيز بود و ذهن جستجوگر او همواره در پي پاسخي روشن براي كشف ارتباط بين سرنوشت خود با رخدادهاي آسمان بوده است، تا آنجاكه وقايع مهم تاريخي خود را با رخدادهاي آسمان مرتبط دانسته است. توجه به اين موضوع در اغلب اديان و اسطوره‌هاي ثبت شده بشر نيز ديده مي‌شود و همين ارتباط در تاريخ بعد از اسلام سبب به وجود آمدن يكي از زمينه‌هاي مهم فعاليت‌هاي علمي مسلمانان شد و كتاب‌هاي بسياري در زمينه نجوم به نگارش درآمد. نقش عناصر كيهاني در آثاري هنري از جمله نگارگري‌ يادآور اهميت توجه به تغييرات اجرام آسماني است كه انسان باور به تاثير و نقش آن‌ها در سرنوشت خود داشته است. تحقيق حاضر در جستجوي پاسخ به پرسش‌هايي است كه ارتباط بين سرنوشت انسان و تغييرات آسمان را با معنايي جديد روشن سازد. بنابراين با بررسي چند نگاره‌ از فالنامه فارسي توپكاپي به دنبال دلايل اعتقاد به ارتباط بين سرنوشت انسان و تغييرات و وقايع آسمان است و به اين سوال پاسخ مي‌دهد كه مفاهيم و معناي نقوش كيهاني به‌كار رفته در اين نگاره‌ها چه بوده است و چه عواملي در پيدايش و تولد عناصر كيهاني و باور به تاثيرشان بر سرنوشت انسان نقش داشته است. هدف از انجام اين پژوهش بررسي عناصر نجومي و كشف علت باور پيدايش آن‌ها در ارتباط با سرنوشت انسان‌ است كه در مسير رسيدن به اين هدف نظريه هاي فلاسفه با رويكرد كهن‌الگويي مورد استفاده قرار گرفته است. روش تحقيق حاضر توصيفي تحليلي مي‌باشد و روش گردآوري مطالب اسنادي و كتابخانه‌اي از طريق فيش‌برداري و تصويرخواني است. همچنين داده‌ها از روش تجزيه و تحليل كيفي بررسي شده است. با توجه به نتايج تحقيق مي‌توان به اين باور دست يافت كه عناصر شكل گرفته كيهاني بر اساس مفهوم و تاثيرات مشهود و مشخص در سرنوشت نسل‌هاي بشر پديدار شده‌اند و به واسطه اهميت و تكرار آن در طول قرن‌هاي متمادي، نسل به نسل توسط ناخودآگاه جمعي به ارث رسيده‌اند و در نهايت به دست هنرمندان براي انتقال مفهومي مطابق با كهن‌الگوي تاثيرگذار در سرنوشت انسان‌ها بازآفريني شده و به صورت نگاره‌ها درآمده است. شناسايي و تحليل رموز و عناصر بكار گرفته شده در نگاره‌هاي تحقيق حاضر شاهدان زنده اين نظريه هستند.