روش‌شناسي اعتبارسنجي در علوم انساني اسلامي (با الگوگيري از مدل قرآني)

نقش تمدن ‎سازي علم بر كسي پوشيده نيست و علوم انساني، نرم ‎افزار ايجاد تمدن به شمار مي‎ رود. ازاين ‎رو، تحقق تمدن جديد اسلامي از يك ‎سو، وابسته به علوم انساني اسلامي است و از سوي ديگر، ريشه در عقلانيت و خردورزي دارد. بنابراين، نقش تمدن‎سازي اين علوم به عقلانيت همه‎ جانبه آن منوط است. مراد از عقلانيت همه‎ جانبه علم، حجيت و اعتبار در سطح گزاره‎ ها، نظريه ‎ها و نظام ‎هاي معرفتي (ديسيپلين‎ها) است كه معيارهاي هريك متفاوت است. حجيت در سطح گزاره ‎ها، از سنخ حجيت معرفت ‎شناختي است كه از آن به معرفت ‎شناسي گزاره‎ ها ياد مي‎ شود؛ اما در سطح نظريه ‎ها و نظام ‎هاي معرفتي كه از سنخ حجيت علم‎ شناختي است، افزون بر معيارها و قواعد معرفت ‎شناختي، داراي معيارها و شاخص ‎هاي ديگري نيز است كه فلسفه علم و جامعه ‎شناسيِ علم عهده ‎دار آن است. مقاله حاضر مي‎ كوشد با روش عقلي و نقلي –به ‎ويژه روش وحياني- معيارهاي حجيت و عقلانيتِ اين علوم را در سه سطح يادشده بررسي كند. از يافته ‎هاي مقاله مي ‎توان به انواع معيارهاي حجيت در سطوح يادشده، تفاوت آن‎ها و همچنين برخي از نتايج روشي -نظير واقع‎گراييِ روش‎ شناختي، تكثر روشي، و منطق توجيه گزاره ‎ها و نظريه ‎ها- اشاره كرد.