تكوين مفهوم انسان فرّه‌مند ديانت زرتشتي به انسان كامل از منظر اسماعيليه

در متون ديني زرتشتي، انتقال فرّه ايزدي و پادشاهي از شاهي به شاه ديگر، سلسله‌اي از انسان‌هاي فرّه‌مند را پديد آورد كه به واسطه همان فرّه، وظيفه سرپرستي خلق و تصرف در امور آنها و برقراري نور در سراسر هستي را عهده‌دار شدند. بعد از فتح ايران توسط مسلمانان، فرّه ايزدي بار ديگر با حفظ صورت‌بندي‌هاي گفتماني خود، در متون مختلف نمود تازه‌اي پيدا كرد. در مذهب اسماعيليه بنا به شرايط زماني و مكاني، سلسله‌اي از انسان‌هاي كامل تشكيل شدند كه آنها نيز وظايفي مشابه با انسان‌هاي فرّه‌مند، يعني وظيفه حفظ و نگهداري مردم را از خطر گمراهي بر عهده داشتند. با اين نظر و با توجه ‌به وجود عناصر الهياتي در گفتمان فرّه ايزدي كه بر مبناي آن حاكمان با برخورداري از تأييد اهوره‌مزدا و با داشتن گونه‌اي «ولايت» و خاصيت آيينگي، فيض اهوره‌مزدا را به مردم انتقال دادند؛ اين مسئله را مي‌توان يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي اشتراك نظر در گفتمان فرّه ايزدي و بحث ولايت و انسان كامل در ادبيات جهان اسلام به ‌حساب آورد. به ‌اين ‌ترتيب تكوين و سير تطور مفهومي تدريجي در نظريه ولايت و انسان كامل و پيوند آن ميان حكمت خسرواني و عرفان ايراني تا قرن هفتم هجري در زمينه حاكميت سياسي در ايران پديد آمد.اين مقاله با روش تطبيقي، در پي بررسي و تحليل اين دو جريان ديني - عرفاني ايراني و اسلامي است تا پرده از شباهت‌ها و اختلاف‌هاي اين دو جريان بردارد.