انديشه متافيزيكي در آئين ﺳﻴﻜْﻬ

بر اساس آموزه‌هاي آيين سيكهـ، متافيزيك عبارت است از: «مطالعه وجود و هستي در سه جنبۀ مهم حقيقت مطلق، واقعيت موجود و شناختي كه انسان از آن واقعيت دارد». حقيقت غايي وقتي قابل ادراك مي‌گردد كه به رؤيت واقعي (دَرشَن) رسيده باشد؛ در غير اين حالت توصيف‌شدني نيست، بلكه فقط اوصافي مانند خالقيت، اراده، و ... شخصيت خداوند را تا حدودي توضيح مي‌دهند. از نظر سيكهـ، حقيقت مطلق منشأ اين آفرينش است. خداوند پيش از خلقتِ جهان در انديشه فرو رفته بود و با خلق جهان بازي (لي‌لا) را دنبال مي‌كند كه جهان هستي عرصۀ كارزار و ميدان مبارزۀ انسان است و جز اين هيچ قصد و اراده‌اي را نمي‌توان براي آفرينش جهان تصور نمود؛ زيرا خداوند تام و تمام و كامل مطلق است، بي‌نيازي‌اش مانع آن است كه مقصد و مقصودي را دنبال كند. از نظر سيكهـ، رستگاري انسان از طريق استدلال‌هاي عقلي و نظري ممكن نيست؛ زيرا از يك وجود منطقي كه از طريق عقل به دست آمده است، اما كاملاً بي‌ارتباط و جدا از نور الهي است، كاري بر نمي‌آيد؛ مگر اينكه شخص، خود را به مطلق متصل كرده باشد.