بررسي غلظت فلزات سنگين در خاك هاي سطحي كشاورزي محدوده مركز دفن مياندوآب

زمينه و هدف: فلزات سنگين به علت سميت، ماندگاري در شرايط طبيعي، قابليت ورود و تجمع (تجمع زيستي و بزرگنمايي زيستي) در زنجيره هاي غذايي، به عنوان آلوده كننده هاي جدي تلقي مي گردند. هدف از اين مطالعه بررسي غلظت فلزات سنگين Pb، Cd، Cu، Zn، Cr، Fe و Ni در خاك هاي سطحي كشاورزي محدوده مركز دفن مياندوآب بوده است. روش بررسي: در اين پايش پس از بازديد منطقه، 57 نمونه خاك از عمقcm  20-0 برداشت شد. پس از آماده سازي و هضم نمونه ها در آزمايشگاه، توسط دستگاه پلاسماي جفت شده القايي (ICP-OES) مورد سنجش قرار گرفتند. شاخص پتانسيل خطر اكولوژيك (PERI) و شاخص زمين انباشتگي (Igeo)، آزمون مؤلفه هاي اصلي (PCA) و همبستگي پيرسون (Pearson’s Correlation)، آناليز خوشه اي (Cluster) و آزمون تي منفرد (One-T-test) استفاده شد. پردازش آماري نتايج نيز با نرم افزار آماري SPSS انجام يافت. يافته‌ها: بر اساس نتايج آزمون تي منفرد ميانگين غلظت فلزات Pb، Cd، Cu، Zn، Cr، Ni تفاوت معناداري با غلظت زمينه شان در خاك نداشت (0/05 p) و اين تفاوت فقط براي فلز Fe معنا دار بود (0/05 p) كه حاكي از منشأ زمين شناسي اين عنصر بود. شاخص پتانسيل خطر اكولوژيك، با ميانگين 46/95 در محدوده خطر كم قرار داشت. بر اساس نتايج آزمون مؤلفه هاي اصلي (PCA) عامل اول با كروم، سرب و آهن، عامل دوم با روي و مس وعامل سوم با كادميوم بطور مثبت و معناداري مرتبط بود. مطابق نتايج آناليز خوشه اي، آهن بطور عمده وابسته به منابع طبيعي آن بود. بر اساس نتايج شاخص زمين انباشتگي تمامي فلزات به جز فلز مس در 2 ايستگاه (2 و 4 غير‌آلوده تا كمي آلوده) در طبقه غيرآلوده بود. نتيجه‌گيري: منشأ حضور عناصر، وابسته به عوامل طبيعي و انساني است. بطور خاص كروم، سرب و كادميوم با احتمال زياد از منابع انسان ساخت و آهن از منابع طبيعي است. كاهش غلظت فلزات را مي توان به دلايلي از جمله شخم هاي مداوم و ساليانه، عدم فعاليت مركز دفن پسماند، جذب زيستي توسط محصولات زراعي، خاكشويي و انتقال به اعماق پايين تر عنوان نمود.