نقش حوادث جوي بر تحولات نظامي ايران سده‌هاي سوم و چهارم هجري

پديده هاي جغرافيايي سهم بسزايي در راهبردها و در عين حال سرنوشت جنگ‌ها در طول تاريخ ايران داشته اند. لذا توجه به آن در جهت ارزيابي و تحليل شيوه ها و رفتارهاي نظامي حكومت ها امري ضروري خواهد بود. در اين ميان نقش حوادث جوي در انتخاب زمان وقوع حوادث، نوع سازماندهي قوا و حتي نتيجه برخي از پيروزي‌ها، پيشروي ها و يا در شق ديگر، عقب‌نشيني‌ها و حتي شكست‌ها خود از امتياز و در عين حال ضرورت هاي توجه به آن پرده برمي‌دارد. لذا اين پژوهش به روش تبييني- تاريخي و با طرح اين پرسش بنيادين كه حوادث جوي چه نقشي بر تحولات نظامي ايران سده‌هاي سوم و چهارم هجري داشته است، دريافته است كه حوادث جوي از جمله برف و سرما، سيل، باران، باد و گرما گاهي موازنه ي جنگي را كاملاً تغيير داده؛ و حتي مسير و در نهايت نتيجه جنگ را برخلاف همه پيش بيني ها دگرگون كرده است. ضمن آن‌كه علاوه بر تضعيف قواي جسماني، به‌هم‌ريختگي سپاه و يا تأثير نامطلوب بر تسليحات، نمي‌بايست بار و فشار رواني- تبليغاتي وقوع حوادث غيرمترقبه‌ي جوي و سعي بر القاء خرافه ي ارتباط با آسمان و جهان غيب كه خود به تضعيف روحيه سپاهيان رقيب مي انجاميد، ناديده گرفته شود.