طبقه بندي الگوهاي همديد بادفون با استفاده از روش تحليل مؤلفه هاي مبنا در شهرستان رشت

مقدمه:  باد فون از جمله پديده‌هاي جوي كوهستاني در مقياس متوسط است، كه باعث افزايش دما و اثرات اجتماعي و محيطي متعدد از جمله آتش سوزي مي شود. رخداد اين پديده علاوه بر آلودگي هوا و تخريب محيط زيست، ضررهاي اقتصادي هنگفتي را به همراه دارد.هدف:  هدف اين پژوهش طبقه بندي الگوي همديدي ايجاد كننده بادهاي فون و كمك به پيش بيني و هشدارهاي لازم جهت مراقبه از ايجاد آتش و گسترش آنها در آينده است.روش شناسي:  در اين پژوهش روزهاي همراه باد فون از سال 1392 تا 1400 براساس معيار افزايش دما نسبت به دوره 40ساله (1981 تا 2020) در شهرستان رشت شناسايي گرديد. سپس بر حسب دماي حداكثر روزانه، دماي حداكثر روزانه دوره و انحراف معيار ،  و  به سه طبقه باد فون متوسط، شديد و خيلي شديد تقسيم شد. در مجموع از 160 روز همراه با باد فون، 72 مورد از نوع متوسط، 59 مورد از نوع شديد و 29 نوع مورد از نوع خيلي شديد بودند. در اين راستا، براي شناسايي الگوهاي همديدي باد فون از تحليل عاملي به روش مولفه هاي مبنا (PCA) استفاده شد.قلمرو جغرافيايي پژوهش:  محدوده مورد مطالعه در اين پژوهش شهرستان رشت در استان گيلان است.يافته ها و بحث:  نتايج طبقه بندي مقادير ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسگال روزهاي همراه با باد فون متوسط، شديد و خيلي شديد نشان داد كه 4، 3 و 1 مولفه بترتيب 95.084، 94.732 و 89.803 درصد واريانس كل داده ها را تبيين كرده اند، بطوريكه مولفه اول تا چهارم باد فون متوسط به ترتيب 35.63، 33.48، 13.776 و 12.198 درصد واريانس، مولفه اول تا سوم باد فون شديد به ترتيب 39.505، 30.042، 25.185 درصد واريانس و تنها مولفه باد فون خيلي شديد در حدود 89.803 درصد واريانس را در بر مي گيرند. همچنين الگوهاي همديدي چهار مولفه باد فون متوسط نيز پشته بادهاي غربي ، نفوذ زبانه پرفشار ، الگوي كم فشار سوداني و موج كوتاه و چرخند بادپناهي زاگرس ، سه الگوي همديدي باد فون شديد نيز پشته غرب ايران ، زبانه پرفشار مديترانه اي و جريانات شديد مداري و تنها الگوي همديد باد فون خيلي شديد نيز الگوي پرفشار عراق شناسايي شد.نتيجه گيري: با توجه به اثرات نامطلوب باد فون از قبيل انتقال گردوغبار، دود ناشي از آتش سوزي ها و گرما بر جمعيت ساكن درشهرها و نواحي جلگه اي لازم است علاوه بر هشدارلازم هواشناسي، افراد ساكن در مناطق كوهپايه اي، جنگلي و علفزارهاي نزديك حوزه شهري در روزهاي باد فون از آتش زدن مواد پرهيز كرده و احتياطات لازم را جهت ممانعت از آتش سوزي بكار گيرند.