بررسي تطبيقي تعريف انسان در مكتب اسلام از ديدگاه شهيد مطهري و مكتب اگزيستانسياليسم بر مبناي انديشۀ ژان پل سارتر

هدف: هدف اين نوشتار، تحليل و مقايسۀ تعريف انسان از ديدگاه ژان پل سارتر و استاد مطهري بود. روش: اطلاعات اين پژوهشِ بنيادي به روش كتابخانه‌اي گردآوري و به شيوۀ توصيفي- تحليلي پردازش شده است. يافته‌ها: ژان پل سارتر ضمن مخالفت با تعريف سنّتي از انسان، با نگرشي متمايز به هستيِ انسان نسبت به موجودات ديگر، با بنيان نهادن اصل تقدّم وجود بر ماهيت، طبيعت كلّي و ازلي براي انسان را نفي و آن را موجودي «در حال شدن» معرّفي كرده است. استاد مطهري انسان را موجودي دو بعدي و واجد سرشت و فطرت الهي تعريف كرده كه قانون خلقت در پرتو آزادي و اختيار، قلم ترسيم سرنوشت را به دست خودِ او داده است. موجودي بالقوّه كه حضيض حيوانيت و تعالي انسانيت، دو سوي ماهيت بالفعل او را تشكيل داده و دسترسي به هر يك، مرهون تصميماتي است كه فرد در زندگي خويش اتخاذ مي‌كند. نتيجه: در اثناي تحليل دو رويكرد، محرز شد كه با وجود اشتراكات بين دو ديدگاه، همچون: تعريف انسان به شدن و تكيه بر عمل و تأكيد بر اصل سازندگي، وجوه تمايزي همچون: نفي طبيعت مشترك بشري، نفي واجب‌الوجود و... نيز مشهود است. تعريف اگزيستانسياليسمي سارتر شايد نوعي تعالي در بر داشته باشد، اما به اومانيسم مي‌انجامد؛ در حالي كه آنچه استاد مطهري با تكيه بر آموزه‌هاي وحياني ارائه كرده، به طريق اعتدال نزديك‌تر و از افراط و تفريط در امان است. از اين رو، مشخص شد آنچه از عقلِ متّصل به وحي برخاسته است، ارجح و در بر دارندۀ تمام جنبه‌هاي انساني و به طريق سعادت نزديك‌تر است.