شواهدي نويافته از رشد پيچيدگي‌هاي اجتماعي دشت قزوين در آغاز هزارۀ اول پيش‌از‌ميلاد

قره‌تپۀ سگزآباد تنها محوطۀ عصر آهن دشت قزوين است كه در آن كاوش‌هاي گسترده‌اي انجام شده  است. متأسفانه به‌دليل تخريب لايه‌هاي فوقاني اين تپه، اطلاعات از اواخر هزارۀ دوم و اول پيش‌ازميلاد منطقه بسيار اندك است. كمبودي كه برطرف‌شدن آن كمك شاياني به درك درست‌ترِ چگونگي ادغام مناطق مختلف فلات ايران در حكومت‌هاي پسين خواهد ‌نمود. در كاوش‌هاي باستان‌شناختي سال 1395، گورستان جديدي متعلق به نيمۀ نخست هزارۀ اول و اواخر هزارۀ دوم پيش‌ازميلاد در شرق قره‌تپه كشف گرديد. با توجه به اهميت گورستان‌ها در مطالعۀ جنبه‌هاي مختلف اجتماعي‌، فرصت پاسخ به پرسش‌هايي در زمينۀ نوع ساختار اجتماعي جوامع منطقه و تطبيق نتايج حاصل از مطالعه اين يافته‌ها با منابع آشوري فراهم گرديد. فرضيات اوليه‌اي در ارتباط با وجود جامعه‌اي از نوع خا‌‌‌ن‌سالار در منطقه و اشاره به آن در منابع آشوري مطرح  است. براساس تحليل يافته‌هاي باستان‌شناختي گورستان شرقي قره‌تپۀ سگزآباد و مطالعات كتابخانه‌اي معتقديم جامعه‌اي سلسله‌مراتبي با انتقال جايگاه اجتماعي موروثي دست‌كم از اواخر هزارۀ دوم پيش‌ازميلاد در منطقه شكل گرفته ‌ است. هم‌چنين يافته‌هاي متعلق به نيمۀ نخست هزارۀ اول پيش‌ازميلاد بيانگر وجود شواهدي از تفكيك فضاي گورستان، تأكيد بر شجره، رشد جمعيت، ظهور سازۀ خشتي بزرگ، گسترش روابط فرامنطقه‌اي و تشديد توليد اشيائ فلزي (آهن و مفرغ) است. اين يافته‌ها گواهي بر رشد پيچيدگي‌هاي اجتماعي با آغاز هزارۀ اول پيش‌ازميلاد در منطقه هستند. افزون‌بر اين، در برخي از منابع مكتوب برجاي مانده از پادشاهان آشور نو، به محلي با نام «بيت‌-‌كپسي» اشاره شده است؛ اين محل توسط برخي از پژوهشگران، در منطقۀ دشت قزوين جايابي شده‌ است. براساس منابع آشور نو «بيت-‌كپسي» نوعي سازمان سياسي منطقه‌اي يا جامعۀ خان‌سالار در سدۀ 8 پ.م. در منطقه است. اگر جايابي بيت-‌‌كپسي در دشت قزوين صحيح باشد، يافته‌هاي باستان‌شناختي اين گورستان كه حاكي از رشد پيچيدگي‌هاي اجتماعي در منطقه است، از روند ظهور آن حمايت مي‌كند.