سير تحول الگوهاي بصري رايج در قاب‌بندي سكه‌هاي ايلخاني

يكي از متنوع‌ترين مدارك تاريخي و باستان‌شناسي دورۀ ايلخاني، سكه‌ها هستند كه باوجود اطلاعات متنوع و ارزشمند، از حيث قاب‌بندي نيز، درخور توجه هستند. هدف از اين پژوهش، تحليل و مطالعۀ تحولات قاب سكه‌ها، در خلال دورۀ ايلخاني است كه منجر به شناخت بيشتر و بهتر ابعادي از فرهنگ بصري و هنري دورۀ ايلخاني مي‌شود. پرسش پژوهش پيشِ‌رو، اين است كه فرهنگ بصري غالب در قاب‌بندي سكه‌هاي ايلخاني چيست؟ پژوهش موردنظر از نظر هدف، بنيادي و از نظر روش، توصيفي_تطبيقي است. نمونه‌گيري به‌صورت انتخابي هدفمند [هدفمند خوشه‌اي] انجام‌شده و بدين‌منظور، 20سكه مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. پس از مطالعات مقدماتي كتابخانه‌اي و جستجوي اينترنتي موزه‌هاي دنيا و آلبوم سكه‌ها، 20سكۀ دورۀ ايلخاني از موزه‌هاي اشمولين، ديويد، ملك و مجموعۀ شخصي كومش سمنان انتخاب‌شده و موردمطالعه قرار گرفته است. برپايۀ نتايج حاصله، قاب نمونه‌ها در يك تقسيم‌بندي كلي به چهار دسته: مركزي، تركيبي، حاشيه‌دار و ساده، قابل تفكيك هستند؛ از اين‌رو، مي‌توان فراواني استفاده از قاب‌بندي‌ها را در فرهنگ بصري سكه‌هاي ايلخاني به اين‌ترتيب بر‌شمرد؛ بيشترين تعداد گونه‌ها به‌ترتيب شامل: قاب‌بندي تركيبي با 24 نمونه، حاشيه‌دار با 10 نمونه، مركزي با 4 نمونه و ساده با 2 نمونه هستند. در بين گونه‌ها، قاب‌هاي‌ تركيبي بالاترين تعداد و تنوع طرح را داشته، كه اين تنوع در نقش مركزي نمونه‌ها مشاهده مي‌شود. اين‌گونه به‌ترتيب تاريخي به 9 شكل: دايره، مربع، پنج‌پر، شمسه، شش‌پر، هفت‌پر، هشت‌پر، محرابي و سه‌پر تقسيم‌شده‌ و اوج تنوع در قاب‌بندي تركيبي با اختلاف زياد با پنج نوع نقش: پنج‌پر، هفت‌پر، هشت‌پر، محرابي و سه‌پر مربوط به دوران «ابوسعيد» است.