روابط فرهنگي ايران و تركيه در دورۀ محمدرضا پهلوي (1357-1320 ش./1979-1941 م.) با تأكيد بر انجمن‌ها و مؤسسه‌هاي فرهنگي

ايران و عثماني، پس از رقابت و درگيري‌هاي مختلف با يكديگر در دوران پيشامدرن، در نيمۀ دوم قرن نوزدهم و ربع اول قرن بيستم، در مسير تكاپو براي دست يافتن به تجدد، فرآيند تاريخي مشابهي را طي كردند. پس از به قدرت رسيدن آتاتورك در تركيه و رضاخان در ايران، مناسبات دو كشور در مسير جديدي قرار گرفت. ورود اين دو كشور به جمع علاقه‌مندان به تجدّد و تلاش آشكار آن‌ها در نزديكي به تمدن غرب، زمينه‌ساز علايق مشترك سياسي و فرهنگي ميان آن‌ها گرديد. گام‌هاي نخست ايران و تركيه در توسعۀ روابط يكديگر، بيشتر معطوف به اقدامات فرهنگي همچون تبادل دانشجو و استاد و نيز متون با ارزش ادبي و تاريخي بود. اين روند با وقوع جنگ جهاني دوم ادامه نيافت و توجّه دو كشور بر مسائل داخلي متمركز شد. پس از پايان جنگ و شكل‌گيري دنياي دوقطبي، به‌ويژه با توجّه به فضاي جنگ سرد، دو كشور كه اينك متحد آمريكا به‌حساب مي‌آمدند درصدد برقراري روابط صميمانه برآمدند. بنا به همين ملاحظات، روابط خود را در چارچوب توافق‌نامه‌هايي مانند پيمان‌هاي بغداد، سنتو و سازمان همكاري عمران منطقه‌اي (RCD) توسعه دادند و توسعۀ روابط فرهنگي را هم در دستور كار قرار دادند. در سال 1959 م. /  1337 ه.ش. يك قرارداد فرهنگي بين طرفين به امضا رسيد كه چارچوب روابط فرهنگي دو كشور را مشخص كرد. در اين دوره انجمن‌ها و  مؤسسه‌هايي همچون انجمن دوستي  تركيه و ايران، انجمن  دوستي  و روابط  فرهنگي ايران و تركيه، انجمن دوستي و فرهنگ زنان ترك-ايراني، انجمن دوستداران همكاري عمران منطقه‌اي، با ابتكار برخي از دولتمردان، روشنفكران و بازرگانان برجسته به منظور بهبود و پيشرفت روابط فرهنگي دو كشور تأسيس گرديد. هدف اين مقاله بررسي روابط فرهنگي بين ايران و تركيه در دورۀ محمدرضا پهلوي با تكيه بر انجمن‌ها و مؤسسه‌هاي فرهنگي است؛ و با روش توصيفي-تحليلي و بر اساس منابع اسنادي و كتابخانه‌اي نوشته شده است. اين مقاله براي نخستين بار، به طور همزمان از اسناد ايراني و تركي و نيز پژوهش‌هاي انجام‌شده در هر دو زبان، به شكل گسترده استفاده كرده است‌