بررسي عوامل ايجاد كننده خلا عملكرد پنبه (مطالعه موردي استان گلستان - شهرستان كردكوي)

مقدمه: پنبه از گياهان مهم استان گلستان است. گزارش شده بين عملكرد واقعي و عملكرد قابل حصول محصولات تفاوت قابل توجهي وجود دارد كه بخش عمده آن ناشي از اعمال نامطلوب مديريت زراعي مي باشد. در هر منطقه با توجه به امكانات و تجارب كشاورزان، برخي عوامل سهم بيش تري در كاهش عملكرد (خلا عملكرد) دارند. با شناسايي و تعيين سهم هر يك از عوامل در منطقه مشخص، مي توان مديريت هاي زراعي را در راستاي افزايش عملكرد برنامه ريزي كرد. بنابراين تحقيق حاضر با هدف شناسايي عوامل محدود كننده عملكرد پنبه و برآورد خلا انجام شده است. مواد و روش: در اين تحقيق 57 مزرعه ي پنبه طي سال 1399 در شهرستان كردكوي مورد مطالعه قرار گرفت. در اين بررسي اطلاعات مربوط به مديريت زراعي شامل عمليات تهيه بستر بذر، رقم، محل تهيه بذر، زمان كاشت، نحوه مبارزه با علف هرز، زمان سم‎پاشي و ميزان بذر مصرفي، با مراجعه به كشاورز و حضور در مزارع طي فصل رشد جمع‎آوري شد. عملكرد واقعي برداشت شده توسط كشاورزان ثبت شد. براي تعيين عوامل ايجاد خلأ عملكرد از روش آناليز تحليل مقايسه كاركرد (CPA) استفاده شد. با استفاده از مدل توليد و مقادير پارامترهاي مدل سهم هر يك از محدوديت ها در ايجاد خلأ عملكرد مشخص شد. براي تجزيه و تحليل داده ها از نرم افزار SAS استفاده شد. متغيرهاي كمي به روش رگرسيون خطي و  متغيرهاي كيفي در قالب طرح كاملا تصادفي آناليز شدند و مقايسه ميانگين داده ها به روش آزمون كم ترين اختلاف معني دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. يافته ها:. طبق نتايج اين بررسي، در مزارع پنبه كردكوي خلا عملكرد قابل ملاحظه اي به ميزان 56.7 درصد وجود دارد و مهم ترين عوامل ايجاد و سهم آن ها در كاهش عملكرد كشاورزان عبارتند از مشكل آفات با 49 درصد، ضدعفوني بذر با 31 درصد، آبياري قبل از كاشت با 10.2 درصد، حضور علف هاي هرز 6.7 درصد و روش كاشت با 2.9 درصد. در صورت كاربرد مطلوب عوامل ياد شده يعني چنان چه مشكل آفات وجود نداشته باشد، ضدعفوني بذر وآبياري قبل از كاشت انجام شود، كاشت به صورت مكانيزه انجام گيرد و علف هاي هرز به خوبي كنترل شود، امكان افزايش عملكرد از 2192 كيلوگرم فعلي به 5061 كيلوگرم در هكتار وجود دارد، و عدم مديريت اين عوامل باعث ايجاد خلأ عملكرد به ميزان 2869 كيلوگرم در هكتار مي شود. نتيجه گيري: طبق نتايج اين مطالعه مديريت بهينه عواملي مانند تراكم بوته، فاصله بوته روي رديف، تاريخ كاشت، كشت مكانيزه، ضدعفوني بذر، آبياري قبل از كاشت، كنترل آفات و علف هاي هرز، افزايش عملكرد پنبه را در پي خواهد داشت. نتايج اين مطالعه مي تواند جهت رفع موانع توليد پنبه در دستوركار سازمان جهاد كشاورزي و مروجين قرار گيرد.