بررسي تغييرات هندسي و ريخت‌شناسي كمربند كوهزايي البرز (محدوده قزوين-رشت) با استفاده از مدل‌سازي عددي

خردقاره‌ها در برخورد با صفحات بزرگ‌تر و مقاوم‌تر راحت‌تر دگرريخت مي‌شوند. در اين شرايط، دگرريختي در پيشاني برخورد متمركز بوده و به رفتار مواد و ساختارهاي از پيش موجود وابسته است. البرز در حاشيه شمالي خردقاره ايران مركزي قرار داشته و متحمل دگريختي‌هاي متعددي از زمان ترياس به بعد (از جمله كوهزايي سيمرين، لاراميد و آلپي) گرديده است. بيشترين بالا آمدگي البرز در اواخر سنوزوييك و در ارتباط با كوهزايي آلپي بوده است. جابجايي ناگهاني در پيشاني كوهستان البرز در محدود ه قزوين- رشت در تصاوير ماهواره‌اي مشهود بوده و شواهد ژئوفيزيكي نيز حاكي از وجود تغييرات پي‌سنگي است. اين تغييرات ناگهاني پيشاني كوهستان در قسمت شمالي و جنوبي البرز، به عملكرد يك گسل پنهان در عمق و يا تغيير ناگهاني در پي‌سنگ خزر نسبت داده شده است. به همين منظور پنج مدل‌سازي‌ عددي با فراسنج‌هاي مختلف، همچون وجود لايه جدايشي قاعده‌اي، مياني و تأثير تغيير ضخامت اين لايه و همچنين تأثير وجود گسل‌هاي پي‌سنگي مورد بررسي قرار گرفت. مدل‌سازي‌هاي انجام شده نشان داد، وجود لايه جدايشي قاعده‌اي موجب انتشار دگرريختي به سمت پيشاني مي‌شود. اضافه كردن سطح فراكنشي مياني نيز اين فرايند را تشديد مي‌كند. در صورتي كه ضخامت سطح فراكنشي مياني بيشتر شود، بالاآمدگي و ميزان دگرريختي به خصوص در قسمت پيشاني مدل به طرز چشمگيري افزايش مي‌يابد. مدل‌هاي مربوط به تأثير گسل‌هاي پي‌سنگي تمركز دگرريختي در بالاي گسل‌هاي پي‌سنگي را به وضوح نشان مي‌دهد و به راحتي مي‌تواند باعث انتشار دگريختي به سمت پيشاني مدل گردد. با توجه به برش‌هاي عرضي ترسيم شده در محل‌هاي تغييرات جانبي در پيشاني كوهستان، و زمين‌شناسي محدوده مورد مطالعه مي‌توان تأثير ضخامت سازند شيلي ژوراسيك (سازند شمشك) را به عنوان لايه جدايشي در البرز مركزي مشاهده نمود كه باعث بالا آمدگي بيشتر آن و در نتيجه رخنمون وسيع سنگ‌هاي پالئوزوئيك در البرز مركزي نسبت به البرز غربي شده است. مدل‌سازي عددي با تغييرات ضخامت در لايه جدايشي مياني (1 و 2 كيلومتر) چنين تغييراتي را در قسمت مركزي و غربي البرز شبيه‌سازي كرده است. وجود گسلش پي‌سنگي نيز در البرز غربي مي‌تواند دليل حركت پيشاني كوهستان به سمت جنوب (به سمت پيش‌بوم) باشد.