ارزيابي اثرات خشكسالي بر تاب‌‌آوري اقتصادي سكونتگاه‌‌هاي روستايي (مطالعه موردي: شهرستان ماهنشان استان زنجان)

يكي از معضلات تهديدكننده‌ هميشگي سكونتگاه‌‌هاي انساني، وقوع سوانحي است كه صدمات جبران‌‌ناپذيري به ابعاد مختلف زندگي انسان‌‌ها وارد مي‌‌كند. يكي از متداول‌‌ترين اين مخاطرات، خشكسالي مي‌‌باشد كه فراواني آن بويژه در نواحي خشك و نيمه‌‌خشك بسيار زياد بوده و در سراسر جهان، بر طيف گسترده‌‌اي از اكوسيستم‌‌ها تأثيرات گسترده‌‌اي ايجاد كرده است. فعاليت‌‌هاي كشاورزي در ايران به شدت به شرايط جوي وابسته است. با توجه به اهميت كشاورزي در زنجان، شدت اثرات پديده‌ خشكسالي نيز نمود بيشتري دارد. هدف از پژوهش فوق اين است كه مشخص كند شاخص‌‌هاي تاب‌‌آوري اقتصادي روستاهاي مورد مطالعه در چه سطحي قرار دارند و بيشترين اثرات خشكسالي بر روي كدام يك از شاخص‌‌هاي تاب‌‌آوري اقتصادي مي‌‌باشد. تحقيق حاضر از نظر هدف كاربردي و از نظر ماهيت توصيفي- تحليلي است. روش گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي و ميداني (پرسشنامه)، روش تجزيه‌‌وتحليل داده‌‌ها توصيفي و استنباطي مي‌باشد. جامعه‌ آماري پژوهش فوق30 روستاي شهرستان ماهنشان است. پس از بررسي وضعيت خشكسالي با بهره‌‌گيري از شاخص SPI، شاخص‌‌هاي تاب‌‌آوري اقتصادي استخراج و مورد ارزيابي قرار گرفت. داده‌‌هاي گردآوري شده در نرم‌‌افزار SPSS با آزمون‌‌هاي دو جمله‌‌اي، تي‌‌تست و تحليل عاملي اكتشافي بررسي شد. با عنايت به مثبت بودن نتيجه آزمون t تك نمونه‌‌اي و سطح معناداري كمتر از 0.05مشخص مي‌‌شود كه وضعيت بُعد اقتصادي در حالت مطلوب قرار دارد؛ به عبارتي بين متغيرهاي بُعد اقتصادي رابطه‌ مثبت و معناداري وجود دارد. نتايج آزمون تحليل عاملي نشان داد كه عامل اشتغال مهم‌‌ترين عامل مؤثر بر تاب‌‌آوري اقتصادي در نواحي روستايي مي‌‌باشد. مقدار ويژه اين عامل 5.472 مي‌‌باشد كه به تنهايي قادر است 34.198 درصد واريانس را محاسبه و توضيح دهد. وقوع خشكسالي در روستاهاي مورد مطالعه باعث كاهش سطح تاب‌‌آوري اقتصادي در محدوده‌ مورد مطالعه شده و بيشترين عدم مطلوبيت شاخص‌‌هاي تاب‌‌آوري در بُعد اقتصادي مربوط به شاخص دريافت اعتبارات و وام مرتبط با خشكسالي با 1.00 و تمديد زمان بازپرداخت اقساط به دليل وجود خشكسالي با 0.99 و امكان تغيير شغل بعد از وقوع خشكسالي با 0.98 درصد مي‌‌باشد.