طراحي درمان رفتاري - هيجاني - معنوي براي اختلال وسواس جبري: پژوهش كيفي

سابقه و هدف: اگرچه درمان‌هاي متعددي براي اختلال وسواس جبري طراحي شده است اما اثربخشي كافي در تمامي افراد ندارد. ازاين‌رو، درمانگران وسواس به‌دنبال درمان‌هاي چندبُعدي هستند. هدف پژوهش حاضر طراحي شيوه‌نامۀ رفتاري - هيجاني - معنوي براي درمان وسواس جبري بوده است.روش كار: با توجه به هدف پژوهش بايد بسته‌هاي درماني مؤثر تدوين‌شده در پژوهش‌هاي قبلي در محورهاي رفتاري، هيجاني و معنوي تجزيه و تحليل مي‌شد و اهداف و فنون كارآمد انتخاب و با توجه به بافت اسلامي در بستۀ درماني - رفتاري - هيجاني معنوي يكپارچه مي‌شد. جامعۀ آماري پژوهش شامل مقالات و پايان‌نامه‌هاي مرتبط با درمان‌هاي رفتاري، هيجاني و معنوي اختلال وسواس جبري در زبان فارسي و انگليسي بود. اين پژوهش‌ها جمع‌آوري و اهداف و فنون و سازوكار‌هاي آنها استخراج شد. سپس اهداف و فنون و سازوكار‌هاي كارآمد كه تبيين نظري و شواهد پژوهشي خوبي داشتند و كارشناسان آنها را تأييد كردند در شيوه‌نامۀ رفتاري هيجاني معنوي يكپارچه شد و بستۀ نهايي نيز بر اساس نظر كارشناسان اصلاح و تأييد نهايي شد. در اين پژوهش همۀ موارد اخلاقي رعايت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعي گزارش نكرده‌اند.يافته‌ها: شيوه‌نامۀ رفتاري - هيجاني - معنوي براي درمان وسواس جبري شامل 15 جلسه است: ايجاد رابطۀ درماني و تبيين منطق درمان، ارزيابي مثبت ثانويۀ معنوي افكار منفي، پذيرش شك و ترديد، خودآرام سازي، كاهش آميختگي فكر و عمل، مواجهه و بازداري از پاسخ، پذيرش شك و ترديد و مديريت رفتار، مهارت ذهن‌آگاهي آميخته به معنويت، رفع موانع مواجهه و بازداري از پاسخ، افزايش كيفيت زندگي و اصلاح سبك زندگي.نتيجه‌گيري: شيوه‌نامۀ رفتاري - هيجاني - معنوي براي درمان وسواس جبري، مؤلفه‌ها و فنون مؤثر براي درمان‌هاي رفتاري، هيجاني و معنوي را جمع‌آوري و در بافت اسلامي يكپارچه كرده است. در اين بستۀ درماني بر ارزشمندي مذهب و دين‌داري تأكيد و تفاوت‌هاي فرد مذهبي و فرد وسواسي تبيين شد. برخي فنون جديد نيز تدوين شد مانند تفكيك بين افكار منفي اختياري و افكاري منفي غيراختياري كه دومي وسواس فكري است و گناه ندارد. همچنين فنون ارزيابي مثبت ثانويۀ معنوي نيز تدوين شد كه بر اساس آن صبر بر افكار منفي مزاحم،‌ گامي براي تقرب‌جستن به خدا مفهوم‌سازي شد.