ارزيابي شيوه هاي مختلف مديريت علف‌هاي هرز در كشت مستقيم برنج (Oryza sativa L.)

سابقه و هدف: برنج (Oryza sativa L.) يكي از محصولات اصلي غلات و غذاي اصلي بيش از نيمي از جمعيت جهان است. حدود 90 درصد برنج جهان در آسيا توليد و مصرف مي‌شود. ايران يكي از مناطق خشك و نيمه خشك است و به دليل كمبود آب در بسياري از نقاط كشور سطح زير كشت برنج كاهش مي‌يابد. كشت مستقيم برنج راه خوبي براي صرفه‌جويي در مصرف آب است. مهمترين چالش در اين سيستم كشت، كنترل علف‌هاي هرز است. روش‌هاي سنتي كنترل علف‌هاي هرز در برنج شامل وجين دستي است، اما به دليل كمبود نيروي كار در زمان بحراني وجين و افزايش هزينه‌هاي نيروي كار، اين روش كمتر رايج مي‌شود. علف‌كش‌ها نقش كليدي در كنترل علف‌هاي هرز دارند و امروزه به طور گسترده مورد استفاده قرار مي‌گيرند. بنابراين، اين آزمايش به منظور ارزيابي اثربخشي شيوه‌هاي مختلف مديريت علف‌هاي هرز براي برنج بذر مستقيم در فاصله رديف‌هاي مختلف انجام شد.مواد و روش‌ها: اين مطالعه به‌منظور بررسي اثر فاصله كاشت روي رديف و كاربرد علف‌كش‌هاي مختلف بر كنترل علف‏هاي هرز و عملكرد كشت مستقيم برنج در مزرعه پژوهشي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 1398 اجرا شد. فاصله بين بوته‌ها در دو سطح 3 و 5 سانتي‌متر و مديريت شيميايي علف‌هاي هرز در پنج سطح شاهد عاري از علف‌هاي هرز، شاهد آلوده به علف‌هاي هرز، علف‌كش تريافامون + اتوكسي‌سولفورون با نام تجاري كانسيل اكتيو (WG 30%) به‌ميزان 150 گرم، علف‌كش بيس‌پيريباك سديم با نام تجاري نوميني (OF 10%) به‌ميزان 250 ميلي‌ليتر و مخلوط دو علف‌كش ساي هالوفوپ بوتيل (OD 20%) (با نام تجاري كلين‌گر) به‌ميزان 2.5 ليتر در هكتار همراه با علف‌كش بازاگران (بنتازون) به‌مقدار 3 ليتر در هكتار در مرحله 2 تا 6 برگي علف‌هاي هرز بودند.يافته‌ها: نتايج نشان داد فاصله رديف كاشت اثر معني‌داري بر صفات مورد مطالعه نداشت؛ اما نحوه مديريت علف‌هاي هرز اثر معني‌داري بر صفات مورد بررسي داشت. ارزيابي چشمي خسارت به علف هرز در دو مرحله ارزيابي (15 و 30 روز پس از سمپاشي) نشان داد كه در بين تيمارها، علف‌كش تريافامون + اتوكسي‌سولفورون به‌ترتيب با 75 و 83.33 درصد كنترل علف‌هاي هرز برتر از ساير علف‌كش‌ها بود. كمترين ميزان زيست توده علف‌هاي هرز در 6 هفته پس از سمپاشي (20.50 گرم در متر مربع) و 10 هفته پس از سمپاشي (20.83 گرم در متر مربع) در تيمار علف كش تريفامون + اتوكسي سولفورون مشاهده شد كه با شاهد تفاوت معني‌داري نداشت. بيشترين ارتفاع بوته‌هاي برنج (103.17 و 98.41 ساتي‌متر)، به‌ترتيب در تيمارهاي شاهد عاري از علف‌هاي هرز و تيمار علف‌كش تريافامون + اتوكسي ‌سولفورون مشاهده شد. شايان ذكر است كه بيشترين عملكرد بيولوژيك برنج (6244.4 و 5808.4 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد دانه برنج (به‌ترتيب 2391.18 و 2290.27 كيلوگرم در هكتار) در تيمارهاي شاهد عاري از علف‌هاي هرز و كاربرد علف‌كش تريافامون + اتوكسي‌سولفورون مشاهده شد. با توجه به نتايج مصرف علف‌كش تريافامون + اتوكسي‌سولفورون جهت كنترل مناسب علف‌هاي هرز در كشت مستقيم برنج توصيه مي‌شود.نتيجه‌گيري: بيشترين و كمترين ارتفاع، تعداد پنجه و طول سنبله در تيمار شاهد عاري از علف‌هاي هرز و تيمار شاهد آلوده به علف‌هاي هرز مشاهده شد. از علف‌كش‌هاي مورد استفاده در اين آزمايش، تيمار تريافامون + اتوكسي سولفورون با كنترل بهتر علف‌هاي هرز، در ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول سنبله و تعداد دانه در سنبله نسبت به ساير علف‌كش‌ها برتري داشتنند. با توجه به نتايج آزمايش، استفاده از علف‌كش تريافامون + اتوكسي سولفورون ضمن كنترل بهتر علف‌هاي هرز مي‌تواند عملكرد دانه را افزايش دهد.