ارزيابي رشد و عملكرد گندم در رقابت با تراكم‌هاي مختلف سه گونه علف خوني (Phalaris spp.)

سابقه و هدف. علف‌هرز علف‌خوني به دليل شباهت مورفولوژي و نيازهاي رشدي يكسان، بيشترين افت عملكرد را در توليد گندم به كشاورز تحميل مي‌كند. اين گياه هرز، به عنوان يكي از علف‌هاي هرز مهم زراعت پاييزه گندم به‌ويژه در استان‌هاي خوزستان، فارس، گلستان و مازندران مطرح مي‌باشد. نتايج پژوهش‌ها حاكي از اين است كه گونه‌هاي مختلف از يك جنس گياه، فارغ از زراعي يا هرز، در شرايط مشابه ممكن است رفتار متفاوتي نشان دهند. به‌اين‌ترتيب، اين پژوهش باهدف بررسي و مقايسه اثرات تداخلي سه گونه علف‌خوني در تراكم‌هاي مختلف بر گندم انجام‌گرفته است.مواد و روش‌ها. آزمايش طي دو سال (1399 1398 و 1400 1399) در شرق استان گلستان، به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام شد. فاكتورها، شامل گونه‌هاي علف‌خوني، در سه سطح (P.‬brachystachys، P.‬minor و P.paradoxa) به‌عنوان كرت اصلي و تراكم علف‬هرز در 5 سطح (شاهد، 10، 30، 50 و 100 بوته در مترمربع) به‌عنوان كرت فرعي بود. يافته‌ها. بر اساس نتايج، در سال زراعي اول و دوم كمترين ميزان وزن‬خشك گندم در رقابت با تراكم 100 بوته در مترمربع P.‬brachystachys به ترتيب، با ميزان 61/589 و 77/758 گرم در مترمربع برآورد گرديد. همچنين، كمترين ميزان شاخص سطح‬برگ برآورد‬شده در سال‌هاي اول و دوم، به ترتيب با ميزان 87/2 و 77/2، در شرايط رقابتي با گونه P.‬brachystachis به‬دست آمد. بيشترين عملكرد نهايي گندم در سال‬هاي زراعي اول و دوم نيز به ترتيب، با ميزان 4679 و 5102 كيلوگرم در هكتار در شرايط عاري از علف‬هرز برآورد شد. از‬طرفي، در هر دو سال آزمايشي ميزان برآورد افت‬عملكرد دانه گندم به واسطه ورود اولين علف‬هرز، در شرايط رقابتي با گونه‬هاي مختلف علف‬خوني متفاوت معني‬دار نداشت. لذا، ميزان توليد دانه گندم در شرايط رقابتي با علف‬خوني با افزايش تراكم علف‬هرز رابطه معكوس داشت. نتايج نشان داد، حداكثر افت‬عملكرد به‌واسطه حضور علف‬خوني، فارغ از نوع گونه علف‬هرز، در تراكم بيشتر از 100 بوته در مترمربع رخ خواهد داد. شاخص‬برداشت گندم نيز با ميزان 37 تا 40 درصد تفاوت معني‌داري در كرت‌هاي آزمايش نداشت.نتيجه‌گيري: به‌طوركلي، رشد و عملكرد گندم بيشتر از نوع گونه علف‬خوني، تحت تأثير شدت رقابت و تراكم علف‬هرز قرار گرفت. به‌اين‌ترتيب، افزايش تعداد بوته علف‬هرز در واحد سطح و به دنبال آن، افزايش توان رقابت‌پذيري گونه‌هاي موردمطالعه علف‬خوني، تغييرات معني‌داري بر خصوصيات رشدي و برخي اجزاي عملكرد و عملكرد نهايي گندم تحميل كرد. با توجه به برآورد آناليز رگرسيون، به‬دنبال افزايش تراكم علف‬هرز، كاهش معني‌داري در عملكرد گندم مشاهده شد. برآورد معادله نشان داد، حداكثر افت‬عملكرد گياه زراعي، در رقابت با تراكم‌هاي بالاتر از 100 بوته در مترمربع علف هرز علف‬خوني رخ خواهد داد.