بهبود جذب عناصر غذايي پرمصرف و شاخص‌هاي كارايي نيتروژن كلزا (Brassica napus L.) با مصرف همزمان كود زيستي و شيميايي نيتروژنه

سابقه و هدف: كلزا (Brassica napus L.) از جمله گياهان روغني است كه به واسطه درصد بالاي روغن با كيفيت، توسعه كشت آن مورد توجه مي‌باشد. نيتروژن يكي از مهم‌ترين عناصر غذايي و عامل كليدي دستيابي به عملكرد مطلوب در كشت كلزا است. با توجه به آبشويي نيتروژن در خاك و آلودگي محيط زيست حاصل از آن، استفاده از كودهاي زيستي، به ويژه انواع باكتري‌هاي تثبيت‌كننده نيتروژن، نقش مهمي در افزايش جذب عناصر غذايي و كارايي مصرف و جذب نيتروژن دارد. لذا هدف از اين تحقيق بررسي بهبود جذب عناصر پرمصرف و شاخص‌هاي كارايي نيتروژن تحت تأثير مديريت كود شيميايي و زيستي نيتروژنه بود. مواد و روش‌ها: آزمايشي مزرعه‌اي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده بر پايه‌ي طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي، دانشگاه ياسوج واقع در منطقه دشتروم در سال 1399 انجام شد. عامل اصلي كود نيتروژنه در 6 سطح (صفر، 25، 50، 75، 100 و 125 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص از منبع اوره) و عامل فرعي كود زيستي حاوي باكتري‌هاي ازتوباكتر و آزوسپيريليوم در دو سطح (كاربرد و عدم كاربرد) بودند. جذب عناصر نيتروژن، فسفر و پتاسيم در دانه و اندام هوايي اندازه‌گيري و شاخص‌هاي كارايي مصرف نيتروژن محاسبه گرديد.يافته‌ها: بيشترين درصد عناصر نيتروژن، فسفر و پتاسيم دانه از تيمار كاربرد تلفيقي كود شيميايي نيتروژنه و زيستي حاصل گرديد. كاربرد تلفيقي كود شيميايي و زيستي نيتروژنه موجب افزايش معني‌دار عملكرد دانه شد. بيشترين عملكرد دانه (8790.60 كيلوگرم در هكتار) در تيمار 125 كيلوگرم در هكتار نيتروژن و كاربرد كود زيستي به‌دست آمد. كارآيي استفاده از نيتروژن با افزايش سطوح نيتروژن كاهش يافت و بيشترين آن (40.92 كيلوگرم بر كيلوگرم) از تيمار عدم كاربرد باكتري و عدم كاربرد نيتروژن حاصل گرديد. كارايي جذب نيتروژن با مصرف كود نيتروژنه و كاربرد باكتري بطور معني‌داري افزايش يافت. حداكثر انتقال مجدد نيتروژن (89.79 درصد) از تيمار كاربرد 125 كيلوگرم در هكتار نيتروژن و عدم كاربرد كود زيستي و كمترين آن از تيمار عدم كاربرد نيتروژن و كاربرد كود زيستي (74.46 درصد) به‌دست آمد.نتيجه‌گيري: با توجه به برتري سطح 125 كيلوگرم نيتروژن به‌همراه كود زيستي از لحـاظ عملكـرد دانـه و درصد عناصر جذب شده، چنين به نظر مي‌رسد كه اين مقادير كود نيتروژنه به همراه كاربرد كود زيستي بـراي حصول عملكرد مناسب در منطقه مورد آزمايش و مناطق مشابه قابل توصيه باشد. همچنين نتايج نشان داد با توجه به اكثر صفات مورد بررسي، كاربرد كود زيستي توانست با تأمين بخشي از نيتروژن مورد نياز كلزا (حدود 50 كيلوگرم در هكتار)، مصرف كود شيميايي نيتروژنه را كاهش دهد.