تأثير طرح‌هاي آبي تركيه در بالادست حوضۀ ارس بر اقتصاد كشاورزي ايران

در اين نوشتار طرح‌هاي آبي تركيه در حوضۀ ارس را بررسي مي‌كنيم؛ مسئله‌اي كه مي‌تواند بر زندگي بخش بزرگي از مردم شمال باختري ايران تأثير مستقيم داشته باشد. در اين نوشتار به‌دنبال پاسخ اين پرسش هستيم كه طرح‌هاي آبي تركيه، به‌عنوان كشور بالادست حوضۀ ارس، چه تأثيري بر اقتصاد كشاورزي ايران خواهد داشت؟ اين نوشتار روش استقرايي را استفاده مي‌كند و رويكرد آن آينده‌پژوهانه و مبتني بر روش تبيين و تحليل عِلي است. اين نوشتار نشان مي‌دهد در تركيه، افزون بر كانال‌هاي بزرگ و كوچك انتقال آب، سدهايي مانند «سد كاراكورت» در حوضۀ ارس ساخته شده است كه با تكميل شبكه‌هاي بهره‌برداري از آن‌ها، به صورت روزافزون از آبي كه از ارس به كشورهاي پايين‌دست مي‌رسد، كاسته خواهد شد. بنابراين گفته شده است با توجه به تداومِ روند نگاه به سدسازي به‌عنوان عامل توسعه، تداوم روند مخالفت با «موافقت‌نامۀ بهره‌گيري غيركشتيراني از آب‌راه‌هاي بين‌الملي»، تداوم تسلط گفتمان مهندسي بر بهره‌برداري از منابع آبي، تداوم روند تعيين‌كننده‌بودن رويكرد امنيتي در بهره‌برداري از رودهاي مرزگذر و تداوم روند كم‌شدن بارش‌ برف و باران، اجراي طرح‌هاي آبي در بالادست حوضۀ ارس در تركيه ادامه خواهد يافت كه پيامد آن كم‌شدن فزايندۀ آب ارس براي پايين‌دست خواهد بود. از اين‌رو استدلال شده است كه اين موضوع براي اقتصاد كشاورزي ايران مسئله‌ساز خواهد شد، از جمله اينكه سرمايه‌‌گذاري‌هايي را كه از چند دهۀ پيش در دشت مغان در بخش كشاورزي شده است بي‌نتيجه مي‌كند. بخش بزرگي از زمين‌هاي آبي ايران در حوضۀ ارس را به زمين ديم با بهره‌دهي پايين تبديل مي‌شود و فشار بيشتر بر منابع آبي زيرزميني را در پي خواهد داشت.