الگوي برساخت انديشه و كنش مزدكيان در پارادايم‌هاي «شاه-رعيت» و «شهروند- دولت»

يكي از جنبش‌هايي برابري‌جويانه در تاريخ ايران جنبش انقلابي مزدك نام دارد. اين جنبش به رهبري مزدك‌نامي در دوره حكمراني قباد از پادشاهان ساساني به‌وقوع پيوسته است. در خصوص نوع نگاه به اين جنبش، دو روايت متعارض شامل؛ تقبيح و لعن جنبش مزدك از يك طرف و احترام و تحسين جنبش او از طرف ديگر ارائه شده است، مدعاي مقاله در پاسخ به چرايي اين روايت‌ها، بر وجود پارادايم‌هاي متفاوت به‌عنوان دليل اين تعارض اشاره مي‌كند. ازاين‌رو اين پژوهش در پي آن است كه با استفاده از روش تفسيري، با واكاوي پارادايم‌هاي حاكم بر هر كدام از اين روايات، برداشت‌هاي متعارض از اين جنبش را قابل فهم سازد. نتايج حكايت از اين دارد بر روايتي كه به تقبيح و نفرين جنبش مزدك مي‌پردازند، پارادايم نظري «شاه-رعيت» با فرض مشروعيت سيستم پادشاهي و نظام كاستي و طبيعي بودن جايگاه منفعل مردم در مقابل نظام سياسي، حاكم است و پارادايم «شهروندي- دولت» كه در آن مردم از حقوق كاملي براي اعتراض، مشاركت و بيان خواسته‌هايشان حتي به شكل براندازانه در مقابل دولت برخوردارند، عامل احترام و تحسين جنبش مزدك به‌شمار مي‌رود.