بررسي نظريه ي نجات از ديدگاه ابن تيميه وشهيد مطهري

يكي از محوري‌ترين مباحثي كه در طول تاريخ و در ميان اديان و فرقه‌هاي كلامي مطرح بوده، مسئله آموزه «نجات» و طرح اين پرسش است كه آيا پيروان اديان و مذاهب ديگر، اهل نجات هستند يا خير؟ در سنت غربي، قائلين به اين نظريه را با جرح‌وتعديل مي‌توان در سه گروه انحصارگرايان، شمول‌گرايان و كثرت‌گرايان قرار داد، موضوعي كه در ادبيات كلام اسلامي به آن اشاره‌اي نشده و اگر استفاده مي‌شود، صرفاً وام‌گيري واژه از سنت غربي است. مقاله حاضر آراء دو متفكر تأثيرگذار پيرامون پرسش چگونگي نجات پيروان ساير اديان و مذاهب را مورد واكاوي قرار داده است. از سويي آراء ابن‌تيميه، تأثير به سزايي در تشكيل منظومه فكري اهل سنت وهابي كنوني دارد را بررسي نموده و از جانب ديگر، نظرات استاد مطهري، فيلسوف و متكلم شيعه را رصد نموده و موردبررسي و مقايسه قرارداده است. روش پژوهش حاضر، توصيفي- تحليلي و تطبيقي بوده و احصا مطالب از طريق واكاوي آثار آن دو صورت گرفته است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه ابن‌تيميه نگاهي «ظاهرگرايانه» به آيات و روايات داشته و بر اساس اين نگرش، تنها قوم سلف و پيروان آنان (اهل حديث) را اهل نجات مي‌داند و ساير مسلمانان و به‌صورت خاص شيعيان را اهل بدعت ناميده و از اهل نجات نمي‌داند؛ اما استاد مطهري با تأكيد بر آموزه‌هاي قرآن و روايات معصومين، مردم را به لحاظ سرنوشت به گروه‌هاي مختلفي تقسيم مي‌كند. ايشان درجات گوناگوني را براي نجات انسان‌ها در نظر مي‌گيرد. او ميان مسلمان منطقه‌اي و مسلمان واقعي، كافر معاند و كافر غير معاند، كافر قاصر و كافر مقصّر و همچنين انسان داراي عمل نيك و فاقد عمل نيك تمايز قائل مي‌شود. استاد مطهري جاهلان قاصر، مستضعفين فكري و كساني كه بر اساس فطرت الهي خود عمل مي‌كنند و داراي عمل صالح هستند را اهل نجات مي‌داند. با توجه به يافته‌هاي اين پژوهش به نظر مي‌رسد، ابن تيمه نجات را منحصر در قوم سلف و پيروان آن دانسته، حال‌آنكه استاد مطهري دايره نجات را وسيع‌تر در نظرگرفته به‌گونه‌اي كه مي‌تواند شامل پيروان ساير مذاهب و اديان ديگر، به‌شرط داشتن شرايط بشود.