واكاوي نظريه‌ هنري فارابي در حوزه‌ صنعت شعري برمبناي رويكرد صورت‌گرايي روسي

فارابي ازجمله فيلسوفان و انديشمندان مسلمان قرن چهارم هجري است كه نظرياتي در حوزه‌ فلسفه‌ هنر به‌طور خاص درباره‌ شعر دارد. آراء فارابي روايتي ديگر از بوطيقاي ارسطوست. ارسطو در بوطيقاي خويش از محاكاتي سخن مي‌گويد كه هدف از آن تقليد صرف نيست؛ بلكه باز‌آفريني و لذت از اثر هنري جديد است و اثر ادبي را چون پديده‌اي مستقل مي‌بيند. حال مسئله اين است كه باوجود صورت‌گراخواندن ارسطو ازسوي برخي محققان و بديهي‌بودن تأثير‌پذيري فارابي از وي تا چه ميزان مي‌توان آراء فارابي را متمايل به صورت‌گرايي دانست. به اين منظور در اين مقاله ديدگاه هنري فارابي درباب شعر، به‌ويژه محاكات (باز‌نمايي) با استفاده از روش توصيفي‌تحليلي محتوا برمبناي آراء صورت‌گرايان روس بررسي شده است. اين بررسي با مراجعه به برخي آثار وي ازجمله «مقاله‌ في قوانين صناعه‌ الشعراء»، «جوامع‌الشعر»، «رساله‌ في التناسب و ‌التأليف»، گفتارهاي شعري از إحصا‌ العلوم، آراء أهل المدينه‌ الفاضله‌، فصول منتزَعَه‌ انجام شده است. با بررسي ديدگاه صاحب‌نظران درباره‌ صورت‌گرادانستن ناقدان قديم يونان از جمله ارسطو و ناقدان قديم ادب عربي ازجمله فارابي همچنين با مروري بر ديدگاه‌هاي ارسطو كه فارابي را بزرگ‌ترين شارح آثار وي مي‌دانند و نيز با مراجعه به آثار و آراء خود فارابي و تبيين آنها اين نتيجه حاصل شد كه رويكرد غالب بر آراء فارابي درباره‌ صنعت شعر صورت‌گرايي است.