انديشيدن با فضا، ملاحظاتي درباره تنظيمات فضايي و فضامندي سياست‌ها

هدف: يكي از مهم‌ترين مسئله‌هاي نظام شهرسازي در هر سطحي، مسئله‌ي فضاست. در اين معنا فضا و فضامندي زمينه‌ي مشترك هر شكلي از برنامه‌ريزي است. از آنجايي كه فضا محل توزيع و بازتوزيع منابع متعدد است، از اين‌رو همواره محل منازعه و تضادهاست. نظام شهرسازي به‌مثابه دانش مديريت فضا همواره به دنبال مرتفع كردن برخي منازعاتي است كه در فضا ظهور و بروز پيدا مي‌كنند. با در نظر گرفتن چنين تعريفي از فضا و نظام برنامه‌ريزي است كه شهرسازي بيش از هر زماني به‌مثابه يك عقلانيت تنظيم‌كننده محسوب مي‌شود. عقلانيتي كه از خلال اشكال مختلف برنامه‌ريزي و طراحي به دنبال حداكثر بهره‌گيري از مناسبات فضايي در راستاي نظم و نظام‌بخشي است. حاصل چنين مواجهه‌اي بيش از هر زماني توليد برخي مازادها و باقيمانده‌هاي فضايي است.روش: پژوهش حاضر از خلال تحليل گفتمان به تبيين روابط فضايي و مناسبات اقتصادي و سياسي پرداخته است. بديهي است با توجه به اقتضائات گفتمان، برخي مفاهيم و استراتژي‌هاي گفتماني كه منجر به تنظيم گري در فضا مي‌شوند مورد تحليل قرار مي‌گيرند.يافته‌ها: گفتمان غالب همواره به دنبال تثبيت وضعيتي است كه از آن تحت عنوان وضع موجود ياد مي‌شود. در برابر چنين مواجهه‌اي، خوانش انتقادي نشان مي‌دهد اساساً مفهوم فضا يك برساخته اجتماعي و سياسي است كه بيش از هر زماني به اشكال مختلف تنظيم‌گري پيوند خورده است. درك روابط تنظيم‌كننده در فضا از خلال روشن كردن شيوه‌هاي فضامند شدن سياست‌ها در سطوح مختلف، مي‌تواند به توليد فضايي ياري رساند كه در آن مناسبات فضايي معطوف به حداكثر شموليت اجتماعي و حداقل كنارگذاري اجتماعي و فضايي باشد.نتيجه‌گيري: جهت خلق مناسبات فضايي عادلانه در ساحت سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و مديريت ضروري است از خوانش فروكاست‌گرايانه‌ي كالبدمحور از مفهوم فضا به خوانش برساخت‌گرايانه حركت كرد. در چنين دركي از فضاست كه در نهايت امكان مرتفع كردن برخي تضادها و منازعات فضايي فراهم مي‌آيد.نوآوري، كاربرد نتايج: صورت‌بندي از مناسبات فضايي از منظر گفتار اقتصاد سياسي مي‌تواند زمينه‌هاي گفتمان‌سازي در ساحت سياست‌گذاري در راستاي دست‌يابي به توليد فضايي عادلانه را فراهم آورد.