بيست و پنج سال روش‌شناسي علم طراحي در پژوهش‌هاي حسابداري: تحليل كتاب‌سنجي

روش‌شناسي علم طراحي، رهيافتي راه‌حل‌محور براي تعقيب پژوهش‌هايي است كه فراتر از فهم وضع موجود، به دنبال خلق وضع مطلوب از طريق ارائۀ مصنوعات نوآورانه و بديع است. با وجود كاربرد گسترده اين روش‌شناسي در ديگر رشته‌هاي فني و مديريتي و البته گذشت بيش از دو دهه از نخستين پژوهش علم طراحي در حسابداري، ظرفيت آن به‌قدر مقتضي شناخته نشد، مگر در چند سال اخير كه با استقبال بي‌سابقه پژوهشگران حسابداري مواجه گرديد. باهدف واكاوي روندهاي موضوعي، شناسايي كنشگران اثرگذار و نيز نگاشت ساختار فكري و مفهومي پژوهش‌هاي حسابداري مرتبط با روش‌شناسي علم طراحي، در اين پژوهش براي نخستين بار، با استفاده از فنون هم‌واژگاني، هم‌نويسندگي، مصورسازي نقشه علمي و ابرواژگان، به تحليل كتاب‌شناختي 51 مقاله منتشره تا سال 2023 در مجلات نمايه‌شده در آخرين فهرست شوراي رؤساي دانشكده‌هاي علوم مالي استراليا در نرم‌افزارهاي ووس ويور، مايكروسافت اكسل و زبان پايتون پرداخته‌شد. طبق يافته‌هاي اين مطالعه، بيش از نيمي از توليدات پژوهشي مربوط به سال‌هاي 2020 تا 2023 است كه دلالت بر اقبال نوظهور پژوهشگران حسابداري به اين روش‌شناسي دارد. غالب‌ترين حوزه‌هاي موضوعي در مقالات علم طراحي، حسابرسي و كنترل است كه با كاربرد فناوري‌هاي نوين و تكنيك‌هاي تحليل‌شناسي داده‌ها همراه بوده است. پراستنادترين اثر، مقالۀ «روش‌شناسي پژوهش علم طراحي و كاربرد آن در پژوهش سيستم‌هاي اطلاعاتي حسابداري» اثر گويدو گيرتس (2011) كه تاكنون 140 استناد صرفاً در پايگاه دادۀ اسكوپس دريافت كرده است. پركارترين نويسنده ميكلوس وسارهلي با 6 مقاله است كه هم‌زمان بيشترين ارتباطات علمي را با ساير نويسندگان اين حوزه داشته و دانشگاه محل فعاليت وي، يعني دانشگاه ايالتي نيوجرسي امريكا، با 8 مقاله، پركارترين دانشگاه شناخته شد. گويدو گيرتس با دريافت 177 ارجاع از دو مقالۀ خود، پراستنادترين نويسنده در حوزۀ علم طراحي در پژوهش حسابداري شناخته مي‌شود كه به اين واسطه، دانشگاه متبوع وي يعني دانشگاه دلور امريكا نيز پر استنادترين دانشگاه به‌حساب مي‌آيد. كشور امريكا مجموعاً با 33 مقاله و 555 ارجاع پركارترين و پرارجاع‌ترين مقالات را به خود اختصاص داده است. مجلۀ بين‌المللي سيستم‌هاي اطلاعاتي حسابداري با انتشار 20 مقاله و دريافت 464 ارجاع، بيشترين تعداد نشر و ارجاع را دارد. يافته‌هاي پژوهش حاضر، با آشكارسازي عوامل و روابط كتابشناختي و جهت‌گيري موضوعي پژوهش‌هاي علم طراحي در حسابداري، ضمن آگاهي بخشي به پژوهشگران و سياست‌گذاران علمي از وضعيت و روند اين روش‌شناسي، مبنايي براي توسعه و تعقيب پژوهش‌هاي راه‌حل محور و كاربردي در قلمرو حسابداري فراهم مي‌نمايد.