بررسي اثر قرق بر خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك مراتع (مطالعه موردي: شمال استان گلستان، مراتع صوفيكم)

سابقه و هدف: چراي مفرط مي تواند اثرات مخربي بر خصوصيات فيزيكي خاك در مراتع ايجاد كند. از جمله روش هاي اصلاحي خاك هاي تخريب شده، افزايش حاصلخيزي مراتع و تلاش براي بهبود پايداري ساختمان خاك، كاهش لگدكوبي با محدوديت چراي دام مي‌باشد. بنابراين قرق مراتع يكي از ساده‌ترين روش‌هاي اصلاحي است كه با جلوگيري از ورود دام به تمام يا قسمتي از مرتع براي يك يا چند سال متوالي صورت مي‌گيرد. لذا، تحقيق در مورد تأثيرات قرق بر خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك در مناطق مختلف، به تعيين تأثيرات اين مهم در اكوسيستم‌هاي مختلف كمك مي‌كند تا شناخت بهتري نسبت به اهميت اين عمل صورت گيرد. با توجه به مطالعات صورت گرفته مي‌توان نتيجه گرفت كه تبديل اراضي چرا شده به قرق يك گزينه مناسب براي احياي خاك هاي تخريب‌شده است. ايجاد قرق در مراتع تخريب يافته يكي از روش هاي مناسب براي احياي خاك هاي تخريب‌شده است. به همين منظور اين تحقيق به مطالعه اثر قرق بر خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك مراتع صوفيكم در شمال استان گلستان مي پردازد. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه، نمونه‌برداري خاك از 60 نقطه در مراتع قرق شده و مراتع طبيعي (چرا شده) انجام گرديد. سپس، خصوصيات خاك شامل ماده آلي، پايداري خاكدانه، هدايت الكتريكي، اسيديته، SAR، ESP و درصد رس، شن و سيلت اندازه‌گيري گرديد. پس از تعيين و محاسبه پارامترهاي ذكر شده نرمال بودن داده ها با آزمون شاپيرو-ويلك بررسي شد و به منظور مقايسه دو مرتع قرق شده و چرا شده از آزمون t-test و ويلكاكسون در محيط نرم‌افزار R استفاده شد.نتايج و بحث: نتايج نشان داد غلظت هدايت الكتريكي، اسيديته، ماده آلي، پايداري خاكدانه، SAR و ESP بين دو منطقه مورد مطالعه متفاوت است. مقدار رس در منطقه قرق شده (25.19) بيشتر از مرتع چرا شده (22.79) بوده و مقدار شن در منطقه چرا شده (32.62) بطور قابل‌توجهي بيشتر از منطقه قرق (29.43) است. همبستگي پيرسون بين پارامترهاي خاك منطقه قرق شده نشان داد كه اين مقدار بين ماده آلي و پايداري خاكدانه (0.71) و همچنين بين اسيديته، هدايت الكتريكي (0.84)، SAR و ESP (0.92) مثبت مي باشد و بين پارامترهاي ماده آلي و پايداري خاكدانه با اسيديته (0.93-، 0.68-)، هدايت الكتريكي، SAR و ESP (0.25-، 0.31-) همبستگي منفي وجود دارد. نتيجه گيري: استفاده از قرق مي‌تواند به پايداري خاكدانه‌ها و بهبود عملكرد زمين كمك كند. پايداري خاك بعنوان يك ويژگي اساسي در حفظ عملكرد مطلوب توليدات كشاورزي و دستيابي به تداوم عملكرد زمين اهميت زيادي دارد. اين مطالعه نشان داد كه استفاده از قرق بعنوان يك اقدام مديريتي مناسب و موثر مي‌تواند به تقويت مرتع كمك نمايد و موجب بهبود خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك گردد. به همين دليل، ضروري است كه تيمار قرق بعنوان يك جزء اصلي در طراحي و اجراي طرح‌هاي مديريت منابع طبيعي در نظر گرفته شود. نتايج اين مطالعه نشان داد كه اجراي طرح قرق در مراتع منجر به تغييرات مثبت در خصوصيات خاك شده و به افزايش پوشش گياهي و بازسازي اكوسيستم مرتعي كمك مي كند. لذا قرق مراتع به عنوان يك روش مديريتي موثر براي احياي خاك هاي تخريب شده مطرح است. اجراي طرح هاي قرق در كنار ساير اقدامات اصلاحي مانند كاشت گونه هاي مرتعي مناسب، مي تواند پايداري و حاصلخيزي خاك را افزايش داده و به بازسازي پوشش گياهي طبيعي كمك كند. بنابراين، در برنامه ريزي هاي مديريت مراتع، استفاده از قرق به عنوان يك راهكار مناسب و كم هزينه بايد مورد توجه قرار گيرد.