تفريق قضايي به سبب عُقم (نازايي) در فقه اسلامي

وضع شرعي نكاح، اساسًا براي تناسل است، كه از كليات خمسۀ دين به‌شمار مي‌رود و ساير مقاصد از قبيلِ ارضاي خواهش جنسي، مقصد ثانوي است. گاهي تغييرات در انسان مانع تحقق برخي مقاصد مزبور يا مانع تحقق حقوق زوجين مي‌شود و عقد نكاح را به قالب بي‌محتوا مبدل مي‌گرداند. عقم (نازايي) در زن يا مرد از عيوب تناسلي‌يي است كه مانع تحقق مقصد اولي عقد مي‌شود؛ به‌ويژه آن‌گاه كه شوهر نازا باشد و زوجه صاحب هيچ فرزندي نباشد، كه در اين حالت ممكن است زنده‌گي براي وي سنگين تمام شود؛ بنابراين، جست‌وجوي چارۀ شرعي به اين مسأله مهم مي‌نمود و نشان از ضرورت تحقيق پيرامون اين موضوع داشت. هدف پژوهش پيشِ ‌رو، كه با روي‌كردِ تحليلي و ابزارِ كتاب‌خانه‌يي انجام يافته، اين است كه بيانات اشاره‌گونه و ضمني فقيهان هم‌راه با دلايل‌شان را در اين مورد گردآوري نمايد، بسط‌شان دهد، سپس بي‌طرفانه مناقشه و ارزيابي كند و از آن نتيجه‌يي مستدل و محكم به‌دست دهد و با ديد فراگيرتر پاسخِ قناعت‌بخش‌تر به اين پرسش اساسي ارائه دهد كه: آيا نازايي در يكي از زوجين مانع لزوم عقد نكاح مي‌شود؟ و خيار عيب را براي طرفين عقد ايجاب مي‌كند يا خير؟ نتيجۀ بحث نشان مي‌دهد كه ديدگاهي كه نازايي را به‌عنوان عيب مانع لزوم عقد و مثبت خيار قلم‌داد مي‌كند، توجيه‌پذيرتر است؛ زيرا با قواعد فقه مقاصد و موازنات هم‌آهنگ‌تر است.