بررسي علم‌سنجي و تحليل خوشه‌هاي موضوعي پژوهش‌هاي حوزه هستي‌شناسي در بازيابي اطلاعات

سابقه و هدف: تركيب سيستم‌هاي بازيابي مبتني بر هستي‌شناسي موجب بازيابي معنايي كلمات مي‌شود. هدف از پژوهش حاضر بررسي مقالات حوزه هستي‌شناسي در بازيابي اطلاعات با استفاده از تكنيك‌هاي علم‌سنجي است. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر با استفاده از روش اسنادي و تحليل خوشه‌بندي واژگان انجام شده است. جامعه پژوهش شامل ۲۵۹۵ مقاله نمايه‌شده در دو پايگاه اسكوپوس و وب‌آو‌ساينس طي بازه زماني ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۳ است. تجزيه و تحليل داده‌هاي پژوهش با كمك نرم‌ افزار Excel، Bibexcel، SPSS ۲۶، و نرم‌ افزار UciNet صورت گرفت. ترسيم نقشه‌هاي پژوهش نيز با نرم‌ افزار VOSviewer انجام شد. يافته‌ها: رشد مقالات در زمينه هستي‌شناسي و بازيابي اطلاعات كم و نرخ رشد سالانه آن به‌ طور متوسط برابر با ۰/۱۱% است. دانشگاه Stanford و California با همكاري در ۶ مقاله و حوزه علوم كامپيوتر با نگارش ۴۳% از مقالات، پركارترين سازمان‌ و حوزه‌ بودند. خوشه‌بندي واژگان، منجر به تشكيل ۴ خوشه موضوعي؛ بازيابي معنايي اطلاعات، هستي ‌شناسي غير انساني، طبقه‌ بندي سيستم‌ها و نقش فناوري شد. همچنين همبستگي مثبتي بين توليد علم و مركزيت‌ها (مركزيت درجه ۰/۳۲۳، مركزيت نزديكي ۰/۲۷۸ و مركزيت بينابيني ۰/۴۴۷) وجود دارد. نتيجه‌گيري: سير تكامل واژگان به ‌كار رفته در مقالات نشان داد كه اگرچه رشد توليد مقاله اين حوزه از ابتدا افزايشي بوده؛ ولي پيشرفت فناوري‌هاي هستي‌شناسي در بازيابي اطلاعات از آغاز از يك سيستم معنايي ضعيف به نام طبقه‌ بندي اطلاعات آغاز شده و با پشت سر گذاشتن مراحل تكامل خود در حال حاضر با بهره‌گيري از يادگيري ماشين، در پي درك خواسته‌هاي كاربران و پردازش اطلاعات با كمك هوش مصنوعي است.