منصب هزاربِد و نقش آن در تحولات سياسي و نظامي- امنيتي عصر ساساني

از جمله مناصب صدر دربار شاهنشاهي ساساني، منصب هزاربِد بود. هزاربِد نه‌تنها فرمانده هنگ نگهبانان پادشاه به‌شمار مي‌آمد، بلكه گاهي با حفظ سِمت و در كسوت فرمانده كل نظاميان، نقش اساسي در پاسداري از قلمرو شاهنشاهي ساساني و تأمين نظم و امنيت داشت. با توجه به آنكه در برهه‌اي از تاريخ ساسانيان، وزرگ‌فرمَدار را با لقب هزاربِد خوانده‌اند، برخي از محققين بر اين باورند كه در سال‌هاي نخستين عصر ساساني، هزاربِد لقب وزرگ‌فرمدار بوده و به منصبي غيرنظامي تبديل شده است. درحالي‌كه اين باور مغاير با برخي گزارش‌هاي برجاي‌مانده تاريخي و شواهد باستان‌شناختي است. ازاين‌رو، هدف نوشتار حاضر، پاسخ به اين سؤال است كه آيا در عصر ساساني منصب هزاربِد، به منصبي غير‌نظامي تبديل شد؟ در اين پژوهش كه به‌روش تاريخي و با به‌كارگيري منابع كتابخانه‌اي و شواهد باستان‌شناختي انجام شده، نقش منصب هزاربِد در تحولات سياسي و نظامي- امنيتي عصر ساساني، مورد واكاوي قرار گرفته است. يافته‌هاي پژوهش حاضر، نشان مي‌دهد كه در سال‌هاي آغازين عصر ساساني، هزاربِد منصبي صرفاً نظامي بوده و در سال‌هاي مياني، اقتدار لشكري و كشوري را توأمان داشته است. هزاربِد در دوره پاياني عصر ساساني نيز، با حفظ سِمت، در كسوت فرمانده كل سپاه يا ايران‌سپاهبذ، ضمن پاسداري از قلمرو غربي شاهنشاهي ساساني، نقش مهمي را در تأمين نظم و امنيت كشور ايفا مي‌كرده است.